Ho do ung thư phổi: Dấu hiệu cảnh báo không nên bỏ qua

Ho do ung thư phổi là gì? Nhận diện triệu chứng đặc trưng

Ho do ung thư phổi là một biểu hiện lâm sàng quan trọng, thường gặp ở cả giai đoạn sớm lẫn muộn của bệnh ung thư phổi. Đây không chỉ là triệu chứng phổ biến nhất mà còn là dấu hiệu cảnh báo giúp phát hiện sớm bệnh lý ác tính này. Cơ chế gây ho ở bệnh nhân ung thư phổi chủ yếu liên quan đến sự kích thích hoặc xâm lấn của khối u vào đường hô hấp, phế quản, màng phổi hoặc các cấu trúc lân cận, dẫn đến phản xạ ho kéo dài và dai dẳng.

Ho do ung thư phổi là một biểu hiện lâm sàng quan trọng

Khác biệt lớn nhất giữa ho do ung thư phổi và các loại ho thông thường (do cảm lạnh, viêm họng, viêm phổi...) là tính chất kéo dài, không đáp ứng với các phương pháp điều trị thông thường như thuốc giảm ho, kháng sinh hoặc các biện pháp hỗ trợ khác. Ho do ung thư phổi thường tiến triển âm thầm, tăng dần về mức độ và tần suất, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống, giấc ngủ và sinh hoạt hàng ngày của người bệnh.

Đặc điểm lâm sàng của ho do ung thư phổi

• Ho kéo dài trên 3 tuần: Đây là dấu hiệu nổi bật nhất. Ho có thể xuất hiện liên tục cả ngày lẫn đêm, không thuyên giảm dù đã sử dụng các loại thuốc điều trị thông thường.
• Ho khan hoặc ho có đờm: Ban đầu, người bệnh thường xuất hiện ho khan, sau đó có thể chuyển sang ho có đờm, đặc biệt là đờm nhầy hoặc đờm lẫn máu.
• Ho ra máu: Xuất hiện máu tươi hoặc máu lẫn trong đờm là triệu chứng cảnh báo nguy hiểm, thường gặp ở giai đoạn tiến triển hoặc khi khối u xâm lấn vào mạch máu phế quản.
• Ho kèm đau ngực: Đau ngực có thể xuất hiện do khối u xâm lấn màng phổi, thành ngực hoặc các cấu trúc thần kinh lân cận. Đau thường âm ỉ, đôi khi dữ dội, tăng lên khi ho hoặc hít sâu.
• Ho kèm khó thở: Khối u làm hẹp lòng phế quản, gây cản trở lưu thông không khí, dẫn đến khó thở, thở khò khè, đặc biệt khi gắng sức.
• Ho dai dẳng, không đáp ứng điều trị: Dù đã dùng nhiều loại thuốc giảm ho, kháng sinh, triệu chứng ho vẫn không thuyên giảm, thậm chí ngày càng nặng hơn.

Triệu chứng toàn thân đi kèm ho do ung thư phổi

• Sụt cân không rõ nguyên nhân: Người bệnh có thể giảm cân nhanh chóng mà không thay đổi chế độ ăn uống hay vận động.
• Mệt mỏi kéo dài: Cảm giác mệt mỏi, suy nhược, giảm khả năng lao động và sinh hoạt hàng ngày.
• Sốt nhẹ kéo dài: Sốt dai dẳng, thường không quá cao, có thể kèm theo vã mồ hôi về đêm.
• Đau vai gáy, đau lưng: Khi khối u xâm lấn vào các dây thần kinh hoặc di căn xương, người bệnh có thể xuất hiện đau vai, đau lưng, đau lan xuống cánh tay.
• Khàn tiếng, nuốt nghẹn: Nếu khối u chèn ép dây thần kinh quặt ngược hoặc thực quản, bệnh nhân có thể bị khàn tiếng, nuốt khó.

Cơ chế sinh lý bệnh của ho trong ung thư phổi

Ho trong ung thư phổi chủ yếu do các yếu tố sau:

• Kích thích trực tiếp niêm mạc phế quản bởi khối u hoặc các sản phẩm chuyển hóa của tế bào ung thư.
• Xâm lấn hoặc chèn ép phế quản, gây tắc nghẽn một phần hoặc toàn bộ đường thở, dẫn đến phản xạ ho mạnh mẽ.
• Viêm nhiễm thứ phát do bội nhiễm vi khuẩn, virus trên nền tổn thương phổi do ung thư.
• Tràn dịch màng phổi hoặc xâm lấn màng phổi, gây kích thích các thụ thể cảm giác và dẫn đến ho.
• Di căn hạch trung thất hoặc các cấu trúc lân cận, làm tăng áp lực lên đường hô hấp.

Phân biệt ho do ung thư phổi với các nguyên nhân ho khác

Khi nào cần cảnh giác với ho do ung thư phổi?

• Ho kéo dài trên 3 tuần, không thuyên giảm dù đã điều trị.
• Ho ra máu, đặc biệt là máu tươi hoặc máu lẫn trong đờm.
• Ho kèm đau ngực, khó thở, sụt cân nhanh, mệt mỏi kéo dài.
• Ho xuất hiện ở người có yếu tố nguy cơ cao: hút thuốc lá, tiếp xúc với hóa chất độc hại, tiền sử gia đình có người mắc ung thư phổi.
• Ho kèm các triệu chứng thần kinh như đau vai gáy, đau lưng, khàn tiếng, nuốt nghẹn.

Ho do ung thư phổi thường ho ra máu, hoặc máu lẫn trong đờm.

Yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng ho do ung thư phổi

• Hút thuốc lá: Là yếu tố nguy cơ hàng đầu, chiếm tới 85% các trường hợp ung thư phổi.
• Tiếp xúc với hóa chất độc hại: Amiăng, radon, bụi silic, khí thải công nghiệp...
• Ô nhiễm không khí: Sống hoặc làm việc trong môi trường ô nhiễm kéo dài.
• Tiền sử gia đình có người mắc ung thư phổi: Yếu tố di truyền cũng đóng vai trò nhất định.
• Bệnh phổi mạn tính: Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), xơ phổi, lao phổi cũ...

Nguyên nhân và cơ chế gây ho ở bệnh nhân ung thư phổi

Ho là một trong những triệu chứng phổ biến và dai dẳng nhất ở bệnh nhân ung thư phổi, phản ánh sự tương tác phức tạp giữa khối u, các cấu trúc hô hấp và yếu tố toàn thân. Hiểu rõ nguyên nhân và cơ chế sinh lý bệnh của ho trong ung thư phổi giúp định hướng chẩn đoán, điều trị và cải thiện chất lượng sống cho người bệnh.

1. Kích thích trực tiếp các thụ thể ho trong đường hô hấp:Khối u phổi, đặc biệt là các khối u nằm gần phế quản lớn, có thể kích thích trực tiếp các thụ thể ho (receptors) nằm ở niêm mạc phế quản, khí quản và thanh quản. Sự kích thích này xảy ra do:

• Xâm lấn hoặc phát triển của khối u vào thành phế quản, làm tổn thương hoặc kích thích các đầu mút thần kinh cảm giác.
• Khối u tiết ra các chất trung gian hóa học (prostaglandin, bradykinin, histamin...) làm tăng tính nhạy cảm của các thụ thể ho.

2. Tắc nghẽn cơ học và thay đổi dòng khí:Khi khối u phát triển, nó có thể gây tắc nghẽn một phần hoặc hoàn toàn lòng phế quản, dẫn đến:

• Ứ đọng dịch tiết, chất nhầy ở phía xa vị trí tắc nghẽn, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển và gây viêm nhiễm thứ phát (viêm phổi, áp xe phổi).
• Thay đổi dòng khí lưu thông qua vùng phổi bị tắc nghẽn, làm tăng kích thích cơ học lên niêm mạc phế quản.

3. Xâm lấn và chèn ép các cấu trúc lân cận:Khối u có thể xâm lấn hoặc chèn ép các cấu trúc thần kinh như dây thần kinh hoành, dây thần kinh quặt ngược thanh quản, hoặc các hạch bạch huyết trung thất, gây ra các cơn ho dữ dội, kéo dài và khó kiểm soát. Đặc biệt, sự xâm lấn vào màng phổi hoặc thành ngực có thể gây đau, kích thích phản xạ ho mạnh hơn.

4. Tăng tiết dịch và thay đổi thành phần dịch tiết:Khối u xâm lấn vào niêm mạc phế quản làm tăng tiết dịch nhầy, đôi khi kèm theo máu, gây kích thích liên tục lên các thụ thể ho. Ngoài ra, các tế bào ung thư có thể tiết ra các enzyme và cytokine làm thay đổi tính chất dịch tiết, tăng độ nhớt và khó tống xuất, khiến phản xạ ho trở nên kéo dài và dữ dội hơn.

5. Viêm nhiễm thứ phát và bội nhiễm:Tắc nghẽn phế quản do khối u tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn, virus phát triển, dẫn đến viêm phổi, viêm phế quản hoặc áp xe phổi. Các tình trạng này không chỉ làm nặng thêm triệu chứng ho mà còn có thể gây sốt, khó thở và tăng nguy cơ biến chứng.

6. Ảnh hưởng của các yếu tố toàn thân và bệnh lý nền:Bệnh nhân ung thư phổi thường có tiền sử hút thuốc lá kéo dài, tiếp xúc với hóa chất độc hại (amiăng, bụi silic, khí radon...), hoặc mắc các bệnh phổi mạn tính như COPD, giãn phế quản. Những yếu tố này làm tăng tính nhạy cảm của đường thở, khiến ho dễ xuất hiện và kéo dài hơn khi có khối u.

7. Ảnh hưởng của điều trị:Một số phương pháp điều trị ung thư phổi như xạ trị, hóa trị, liệu pháp miễn dịch có thể gây viêm niêm mạc phế quản, tổn thương mô phổi hoặc làm thay đổi hệ vi sinh đường hô hấp, từ đó làm tăng nguy cơ ho hoặc làm trầm trọng thêm triệu chứng ho sẵn có.

8. Cơ chế thần kinh trung ương:Ở một số bệnh nhân, đặc biệt là ung thư phổi giai đoạn muộn, các chất trung gian hóa học do khối u tiết ra có thể tác động lên trung tâm ho ở hành não, làm tăng tần suất và mức độ ho, ngay cả khi không có kích thích trực tiếp tại phổi.

9. Lan rộng di căn và ảnh hưởng toàn thân:Khi ung thư phổi di căn đến các hạch bạch huyết trung thất, màng phổi hoặc các cơ quan lân cận, sự chèn ép, xâm lấn và phản ứng viêm tại chỗ có thể làm xuất hiện các cơn ho dữ dội, kéo dài, khó kiểm soát và thường kèm theo đau ngực, khó thở.

Như vậy, ho ở bệnh nhân ung thư phổi là kết quả của sự phối hợp nhiều cơ chế bệnh sinh, bao gồm kích thích cơ học, hóa học, viêm nhiễm, tắc nghẽn và thay đổi thần kinh trung ương, trong bối cảnh các yếu tố nguy cơ nền tảng như hút thuốc lá, bệnh phổi mạn tính và tiếp xúc độc hại.

Phân biệt ho do ung thư phổi với các loại ho khác

Việc phân biệt ho do ung thư phổi với các nguyên nhân ho khác là thách thức lâm sàng quan trọng, giúp phát hiện sớm bệnh lý ác tính và tránh bỏ sót chẩn đoán. Ho do ung thư phổi có một số đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng đặc trưng, khác biệt với ho do viêm phổi, viêm phế quản, lao phổi, hen phế quản hoặc dị ứng.

• Ho kéo dài trên 3 tuần: Đây là dấu hiệu cảnh báo quan trọng. Ho do ung thư phổi thường không đáp ứng với các thuốc điều trị thông thường như kháng sinh, thuốc giảm ho hoặc thuốc chống dị ứng.
• Ho khan hoặc ho có đờm: Đặc biệt chú ý khi đờm có lẫn máu (ho ra máu), đờm màu gỉ sắt hoặc màu sắc bất thường. Ho ra máu là dấu hiệu gợi ý khối u xâm lấn vào niêm mạc phế quản hoặc mạch máu.
• Ho kèm đau ngực, khó thở: Cơn ho thường đi kèm cảm giác tức ngực, đau lan ra vai hoặc lưng, nhất là khi khối u xâm lấn thành ngực, màng phổi hoặc các dây thần kinh liên sườn.
• Ho xuất hiện cùng các triệu chứng toàn thân: Sụt cân không rõ nguyên nhân, mệt mỏi kéo dài, sốt nhẹ dai dẳng, chán ăn, vã mồ hôi về đêm là các dấu hiệu gợi ý bệnh lý ác tính.
• Ho nặng dần theo thời gian: Triệu chứng ho tăng dần về mức độ và tần suất, không thuyên giảm dù đã điều trị bằng các phương pháp thông thường.

So sánh đặc điểm ho do ung thư phổi với các nguyên nhân khác:

Lưu ý: Ở những người có yếu tố nguy cơ cao như hút thuốc lá lâu năm, tiếp xúc hóa chất độc hại, tiền sử bệnh phổi mạn tính, khi xuất hiện ho kéo dài, ho ra máu hoặc ho kèm các triệu chứng toàn thân, cần chủ động thăm khám chuyên khoa hô hấp để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Ảnh hưởng của ho do ung thư phổi đến sức khỏe và chất lượng sống

Ho là một trong những triệu chứng phổ biến và dai dẳng nhất ở bệnh nhân ung thư phổi, xuất hiện ở khoảng 65-75% trường hợp ngay tại thời điểm chẩn đoán. Không chỉ là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý ác tính, ho do ung thư phổi còn gây ra hàng loạt tác động tiêu cực lên sức khỏe thể chất, tâm thần và chất lượng sống tổng thể của người bệnh.

1. Ảnh hưởng lên sức khỏe thể chất Các cơn ho kéo dài, đặc biệt là ho khan hoặc ho có đờm, thường xuất hiện cả ngày lẫn đêm, khiến người bệnh bị mất ngủ, mệt mỏi kéo dài. Tình trạng này làm giảm sức đề kháng, tăng nguy cơ suy nhược cơ thể, sụt cân và giảm khả năng hồi phục sau các đợt điều trị hóa trị, xạ trị hoặc phẫu thuật. Đối với những bệnh nhân lớn tuổi hoặc có bệnh lý nền như tiểu đường, tim mạch, ho kéo dài còn làm tăng nguy cơ biến chứng nặng, thậm chí tử vong.

Ho kéo dài gây mệt mỏi làm suy yếu hệ miễn dịch, giảm sức đề kháng.

2. Suy giảm chức năng hô hấp và vận động Ho mạn tính gây tăng áp lực lên thành ngực, dẫn đến đau ngực, đau cơ liên sườn, thậm chí có thể gây gãy xương sườn ở những bệnh nhân có loãng xương hoặc bệnh lý xương khớp kèm theo. Đau ngực kéo dài làm hạn chế vận động, giảm khả năng tự chăm sóc bản thân, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt hàng ngày như đi lại, ăn uống, tắm rửa.

3. Biến chứng trên đường hô hấp trên và tiêu hóa Ho kéo dài làm tăng nguy cơ trào ngược dạ dày thực quản do áp lực ổ bụng tăng lên mỗi khi ho mạnh. Tình trạng này không chỉ gây khó chịu, đau rát vùng ngực mà còn làm tăng nguy cơ viêm họng, viêm thanh quản, khàn tiếng, ảnh hưởng đến giọng nói và giao tiếp xã hội. Ngoài ra, ho kéo dài còn làm tổn thương niêm mạc họng, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập, gây viêm nhiễm kéo dài.

4. Ảnh hưởng đến tâm lý và xã hội Ho do ung thư phổi thường kéo dài, khó kiểm soát, gây ra cảm giác lo lắng, căng thẳng, thậm chí trầm cảm ở người bệnh. Nhiều bệnh nhân cảm thấy xấu hổ, tự ti khi ho nhiều nơi công cộng, dẫn đến hạn chế giao tiếp, thu hẹp các mối quan hệ xã hội. Tình trạng này kéo dài làm giảm chất lượng sống, giảm khả năng hợp tác điều trị và ảnh hưởng tiêu cực đến tiên lượng bệnh.

5. Ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị Các cơn ho dữ dội, đặc biệt là ho ra máu, có thể làm gián đoạn quá trình điều trị hóa trị, xạ trị hoặc phẫu thuật do nguy cơ chảy máu, nhiễm trùng hoặc suy hô hấp cấp. Ngoài ra, ho kéo dài làm tăng nguy cơ biến chứng trên phổi, khiến việc kiểm soát bệnh trở nên khó khăn hơn, làm giảm hiệu quả điều trị tổng thể.

• Ho ra máu là biểu hiện nguy hiểm, có thể gây mất máu, thiếu máu mạn tính, làm giảm oxy máu, tăng nguy cơ nhiễm trùng đường hô hấp và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tổng thể.
• Ho kéo dài làm tăng nguy cơ xuất hiện các biến chứng như viêm phổi, tràn dịch màng phổi, suy hô hấp cấp, đe dọa tính mạng người bệnh nếu không được kiểm soát kịp thời.
• Ảnh hưởng đến chất lượng sống: Người bệnh thường xuyên bị mất ngủ, mệt mỏi, giảm khả năng lao động, sinh hoạt và giao tiếp xã hội, dẫn đến suy giảm chất lượng sống nghiêm trọng.

Ho kéo dài làm tăng nguy cơ xuất hiện các biến chứng như viêm phổi

Những biến chứng nguy hiểm liên quan đến ho do ung thư phổi

Ho do ung thư phổi nếu không được kiểm soát tốt có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, đe dọa trực tiếp đến tính mạng và tiên lượng sống của người bệnh. Các biến chứng này không chỉ làm nặng thêm tình trạng bệnh mà còn làm giảm hiệu quả điều trị, tăng nguy cơ tử vong.

• Ho ra máu ồ ạt: Khi khối u xâm lấn vào các mạch máu lớn trong phổi (như động mạch phổi, tĩnh mạch phổi), người bệnh có thể xuất hiện ho ra máu với số lượng lớn (trên 200ml/24h). Tình trạng này có thể gây sốc mất máu, tụt huyết áp, suy hô hấp cấp và tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời. Ho ra máu ồ ạt là một trong những biến chứng nguy hiểm nhất, thường gặp ở giai đoạn tiến triển hoặc di căn của ung thư phổi.
• Viêm phổi tắc nghẽn: Khối u phát triển trong lòng phế quản gây tắc nghẽn đường thở, làm ứ đọng dịch tiết, tạo môi trường thuận lợi cho vi khuẩn phát triển. Viêm phổi tắc nghẽn thường diễn tiến nặng, khó đáp ứng với kháng sinh thông thường, dễ gây suy hô hấp, nhiễm trùng huyết và tử vong.
• Suy hô hấp cấp: Ho kéo dài, tắc nghẽn đường thở, tổn thương phổi lan rộng do khối u hoặc do các biến chứng nhiễm trùng có thể dẫn đến suy hô hấp cấp. Người bệnh xuất hiện khó thở dữ dội, tím tái, tụt oxy máu, cần được hỗ trợ thở máy hoặc can thiệp y tế khẩn cấp. Suy hô hấp cấp là nguyên nhân tử vong hàng đầu ở bệnh nhân ung thư phổi giai đoạn muộn.
• Tràn dịch màng phổi: Sự lan rộng của tế bào ung thư đến màng phổi gây tăng tiết dịch, làm tràn dịch màng phổi. Tình trạng này làm tăng áp lực lên phổi, gây khó thở, ho dữ dội, đau ngực và giảm khả năng trao đổi khí. Tràn dịch màng phổi số lượng lớn có thể gây xẹp phổi, suy hô hấp và cần dẫn lưu cấp cứu.
• Ảnh hưởng tâm lý: Ho kéo dài, không kiểm soát được làm người bệnh lo lắng, trầm cảm, mất ngủ kéo dài, giảm khả năng hợp tác điều trị. Nhiều bệnh nhân có thể xuất hiện rối loạn lo âu, rối loạn giấc ngủ, thậm chí có ý nghĩ tiêu cực về bệnh tật và cuộc sống.

Nhận biết sớm và kiểm soát tốt các biến chứng là yếu tố then chốt giúp nâng cao hiệu quả điều trị, cải thiện tiên lượng sống và chất lượng sống cho bệnh nhân ung thư phổi. Việc phối hợp chặt chẽ giữa các chuyên khoa hô hấp, ung bướu, tâm lý và dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong quản lý toàn diện các tác động của ho do ung thư phổi.

Chẩn đoán và hướng xử trí ho do ung thư phổi

Ho là một trong những triệu chứng phổ biến và dai dẳng nhất ở bệnh nhân ung thư phổi, có thể xuất hiện ở bất kỳ giai đoạn nào của bệnh. Việc chẩn đoán chính xác nguyên nhân ho và lựa chọn hướng xử trí phù hợp đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa khai thác lâm sàng, sử dụng các phương tiện cận lâm sàng hiện đại và đánh giá toàn diện tình trạng người bệnh.

1. Khai thác lâm sàng chi tiết:Bác sĩ cần tập trung vào các yếu tố sau:

• Tiền sử bệnh lý: Đánh giá kỹ tiền sử hút thuốc lá, tiếp xúc với hóa chất độc hại (amiăng, bụi silic, khí radon), tiền sử gia đình có người mắc ung thư phổi hoặc các bệnh ác tính khác.
• Đặc điểm ho: Phân tích tính chất ho (ho khan, ho có đờm, ho ra máu), tần suất, thời gian xuất hiện, mức độ ảnh hưởng đến sinh hoạt và giấc ngủ.
• Các triệu chứng đi kèm: Khó thở, đau ngực, sụt cân, sốt kéo dài, khàn tiếng, nuốt nghẹn, hội chứng chèn ép tĩnh mạch chủ trên, hoặc các dấu hiệu di căn xa (đau xương, đau đầu, yếu liệt).

2. Cận lâm sàng chuyên sâu:

• Chẩn đoán hình ảnh:
  • Chụp X-quang phổi: Phát hiện các tổn thương bất thường như khối u, xẹp phổi, tràn dịch màng phổi, hạch trung thất.
  • CT scan ngực đa dãy: Đánh giá chi tiết vị trí, kích thước, mức độ xâm lấn của khối u, phát hiện di căn hạch, tổn thương phổi đối bên hoặc các cấu trúc lân cận.
  • MRI ngực: Hữu ích trong đánh giá xâm lấn thành ngực, cột sống, đám rối thần kinh hoặc các tổn thương di căn não.
  • PET-CT: Đánh giá chuyển hóa của khối u, phát hiện di căn xa, hỗ trợ phân giai đoạn bệnh.
• Nội soi phế quản: Quan sát trực tiếp tổn thương trong lòng phế quản, lấy mẫu sinh thiết mô hoặc tế bào để xác định bản chất ác tính, đánh giá mức độ tắc nghẽn đường thở.
• Xét nghiệm đờm: Tìm tế bào ác tính, đặc biệt trong các trường hợp khối u trung tâm hoặc bệnh nhân không thể thực hiện sinh thiết xâm lấn.
• Xét nghiệm máu và marker ung thư: Đánh giá tổng trạng, chức năng gan thận, phát hiện các chỉ điểm sinh học như CEA, CYFRA 21-1, NSE, ProGRP hỗ trợ chẩn đoán, tiên lượng và theo dõi đáp ứng điều trị.
• Sinh thiết xuyên thành ngực dưới hướng dẫn CT: Được chỉ định khi khối u ngoại vi, không tiếp cận được qua nội soi phế quản.

3. Đánh giá mức độ ảnh hưởng của ho:Sử dụng các thang điểm đánh giá mức độ ho (VAS, LCQ) để lượng hóa mức độ ảnh hưởng đến chất lượng sống, từ đó cá thể hóa phác đồ kiểm soát triệu chứng.

4. Phân biệt nguyên nhân ho:Ngoài nguyên nhân trực tiếp do khối u, cần loại trừ các nguyên nhân khác như bội nhiễm phổi, viêm phế quản, tràn dịch màng phổi, tắc nghẽn phế quản do huyết khối hoặc dị vật, tác dụng phụ của thuốc điều trị ung thư (ví dụ: thuốc ức chế tyrosine kinase).

5. Xây dựng phác đồ điều trị cá thể hóa:Dựa trên kết quả chẩn đoán, bác sĩ sẽ phối hợp đa chuyên khoa (ung bướu, hô hấp, giảm đau, dinh dưỡng, tâm lý) để xây dựng phác đồ điều trị phù hợp, tối ưu hóa kiểm soát triệu chứng ho, nâng cao chất lượng sống và kéo dài thời gian sống cho người bệnh.

Phương pháp kiểm soát và giảm nhẹ ho do ung thư phổi

Kiểm soát ho ở bệnh nhân ung thư phổi không chỉ nhằm mục tiêu giảm nhẹ triệu chứng mà còn góp phần cải thiện chức năng hô hấp, giảm nguy cơ biến chứng và nâng cao hiệu quả điều trị tổng thể. Việc lựa chọn phương pháp kiểm soát ho cần dựa trên nguyên nhân, mức độ nặng nhẹ, đáp ứng với các biện pháp điều trị trước đó và tình trạng toàn thân của người bệnh.

• Điều trị nguyên nhân:
  • Phẫu thuật cắt bỏ khối u: Áp dụng cho các trường hợp ung thư phổi giai đoạn sớm, giúp loại bỏ nguyên nhân gây tắc nghẽn đường thở, giảm nhanh triệu chứng ho.
  • Hóa trị, xạ trị: Làm giảm kích thước khối u, giảm chèn ép hoặc xâm lấn vào phế quản, khí quản, từ đó cải thiện triệu chứng ho.
  • Điều trị nhắm trúng đích và miễn dịch: Đặc biệt hiệu quả ở các trường hợp có đột biến gen EGFR, ALK, ROS1, PD-L1 dương tính, giúp kiểm soát tiến triển bệnh và giảm triệu chứng ho kéo dài.
• Thuốc giảm ho:
  • Thuốc giảm ho trung ương: Codein, dextromethorphan, morphin liều thấp được chỉ định khi ho dữ dội, ảnh hưởng nhiều đến chất lượng sống, không đáp ứng với các biện pháp khác. Cần lưu ý nguy cơ tác dụng phụ như táo bón, buồn ngủ, ức chế hô hấp.
  • Thuốc giảm ho ngoại biên: Benzonatate, levodropropizine có thể được cân nhắc trong một số trường hợp.
• Điều trị hỗ trợ:
  • Thuốc long đờm: Acetylcystein, bromhexin, ambroxol giúp làm loãng đờm, dễ khạc, giảm kích thích ho.
  • Thuốc giãn phế quản: Salbutamol, ipratropium bromide hỗ trợ giảm co thắt đường thở, đặc biệt khi có kèm hen phế quản hoặc COPD.
  • Kháng sinh: Chỉ định khi có dấu hiệu bội nhiễm phổi, sốt, tăng bạch cầu, đờm mủ.
  • Vật lý trị liệu hô hấp: Vỗ rung lồng ngực, dẫn lưu tư thế, tập thở giúp tăng thông khí phổi, hỗ trợ tống xuất đờm dãi.
• Chăm sóc dinh dưỡng và tâm lý:
  • Dinh dưỡng hợp lý: Đảm bảo đủ năng lượng, protein, vitamin và khoáng chất giúp tăng sức đề kháng, hỗ trợ hồi phục tổn thương mô phổi.
  • Hỗ trợ tâm lý: Tư vấn, động viên, điều trị lo âu, trầm cảm giúp người bệnh hợp tác tốt hơn với phác đồ điều trị, giảm cảm giác khó chịu do ho kéo dài.
• Thay đổi lối sống:
  • Ngừng hút thuốc lá: Là yếu tố quan trọng nhất giúp giảm kích thích đường thở, hạn chế tiến triển bệnh.
  • Tránh tiếp xúc với môi trường ô nhiễm: Bụi, hóa chất, khí thải công nghiệp có thể làm nặng thêm triệu chứng ho.
  • Duy trì vận động nhẹ nhàng: Tập luyện phù hợp với sức khỏe giúp tăng cường chức năng hô hấp, cải thiện tâm trạng và chất lượng sống.

Lưu ý: Việc phối hợp đa phương pháp, cá thể hóa điều trị và theo dõi sát đáp ứng là chìa khóa để kiểm soát hiệu quả triệu chứng ho ở bệnh nhân ung thư phổi, đồng thời hạn chế tối đa tác dụng phụ và biến chứng liên quan đến điều trị.