Ho có đờm là một cơ chế bảo vệ sinh lý quan trọng của hệ hô hấp, giúp loại bỏ các chất nhầy, vi khuẩn, virus, bụi bẩn và các tác nhân gây kích ứng khác ra khỏi đường thở. Đờm, hay còn gọi là dịch tiết đường hô hấp, là hỗn hợp phức tạp gồm nước, glycoprotein (mucin), tế bào miễn dịch như bạch cầu đa nhân trung tính, đại thực bào, các tế bào biểu mô bong tróc, vi khuẩn chết và các sản phẩm chuyển hóa của chúng. Sự hiện diện của đờm giúp bẫy và ngăn chặn sự xâm nhập sâu hơn của các tác nhân gây bệnh vào phổi, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho các tế bào miễn dịch tiêu diệt và loại bỏ chúng.

Ho có đờm là một cơ chế bảo vệ sinh lý quan trọng
Quá trình ho có đờm bắt đầu khi các thụ thể cảm giác ở niêm mạc đường hô hấp bị kích thích bởi các chất gây viêm hoặc dị ứng. Tín hiệu được truyền lên trung tâm ho ở hành não, kích thích phản xạ ho nhằm đẩy các chất tiết ra ngoài. Tuy nhiên, khi tình trạng viêm kéo dài hoặc nhiễm trùng nặng, đờm có thể trở nên đặc quánh, khó tống xuất, gây tắc nghẽn đường thở và làm tăng nguy cơ bội nhiễm.
Dinh dưỡng đóng vai trò then chốt trong việc duy trì và tăng cường chức năng miễn dịch, giúp cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh và thúc đẩy quá trình hồi phục. Một chế độ ăn cân bằng, giàu các vi chất dinh dưỡng thiết yếu sẽ hỗ trợ hoạt động của các tế bào miễn dịch, giảm viêm và cải thiện chất lượng dịch tiết đường hô hấp.
Các nhóm dưỡng chất quan trọng:
Chế độ dinh dưỡng không chỉ cung cấp năng lượng mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến các cơ chế miễn dịch bẩm sinh và miễn dịch thích nghi. Ví dụ, thiếu hụt vitamin C và kẽm làm giảm khả năng thực bào của bạch cầu, làm chậm quá trình loại bỏ vi khuẩn và virus. Thiếu vitamin A có thể gây tổn thương niêm mạc, làm tăng nguy cơ viêm nhiễm và tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển.

Chế độ dinh dưỡng nhiều rau củ quả cung cấp năng lượng và các loại vitamin
Ngược lại, một chế độ ăn giàu chất chống oxy hóa và các vi chất dinh dưỡng giúp giảm stress oxy hóa, kiểm soát phản ứng viêm quá mức, đồng thời thúc đẩy quá trình sửa chữa tổn thương niêm mạc. Điều này giúp giảm sự sản xuất quá mức của đờm đặc và cải thiện chức năng hô hấp.
Trứng gà được xem là một trong những nguồn thực phẩm giàu dinh dưỡng, đặc biệt là protein chất lượng cao với đầy đủ các axit amin thiết yếu như lysine, methionine, tryptophan và leucine. Những axit amin này đóng vai trò quan trọng trong quá trình tổng hợp protein nội bào, giúp tái tạo và duy trì cấu trúc tế bào, đặc biệt là các tế bào niêm mạc đường hô hấp. Ngoài ra, trứng còn chứa các vitamin tan trong dầu như vitamin A, D, E và các khoáng chất vi lượng như selen, kẽm, đồng thời cung cấp choline – một chất dinh dưỡng quan trọng cho chức năng thần kinh và hệ miễn dịch.

Trứng gà là thực phẩm giàu dinh dưỡng cho chức năng thần kinh và hệ miễn dịch.
Vitamin A trong trứng gà tồn tại dưới dạng retinol, đóng vai trò thiết yếu trong việc duy trì sự toàn vẹn của niêm mạc đường hô hấp. Vitamin A giúp thúc đẩy sự biệt hóa và tái tạo tế bào biểu mô, đồng thời tăng cường khả năng sản xuất các glycoprotein bảo vệ niêm mạc, từ đó giảm nguy cơ tổn thương do các tác nhân gây viêm hoặc nhiễm trùng. Thiếu hụt vitamin A có thể dẫn đến sự suy giảm chức năng hàng rào bảo vệ của niêm mạc, làm tăng nguy cơ viêm nhiễm và các bệnh lý hô hấp mãn tính.
Vitamin D góp phần điều hòa hệ miễn dịch qua việc kích hoạt các tế bào miễn dịch như đại thực bào và tế bào T, giúp kiểm soát phản ứng viêm tại đường hô hấp. Nhiều nghiên cứu đã chứng minh vai trò của vitamin D trong việc giảm nguy cơ mắc các bệnh viêm đường hô hấp cấp và mãn tính.
Vitamin E là một chất chống oxy hóa mạnh, giúp bảo vệ các tế bào niêm mạc khỏi tổn thương do các gốc tự do sinh ra trong quá trình viêm nhiễm. Selen và kẽm cũng đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì chức năng miễn dịch, hỗ trợ tổng hợp enzyme chống oxy hóa glutathione peroxidase và các enzyme liên quan đến phản ứng miễn dịch.
Một số quan niệm cho rằng trứng có thể làm tăng sản xuất đờm hoặc kích ứng đường hô hấp, tuy nhiên các nghiên cứu khoa học hiện đại chưa xác nhận mối liên hệ trực tiếp này. Thực tế, đờm được sản xuất chủ yếu do phản ứng viêm và kích thích niêm mạc, không phải do thành phần dinh dưỡng trong trứng. Đối với những người dị ứng trứng, phản ứng miễn dịch có thể gây ra các triệu chứng hô hấp, nhưng đây là trường hợp đặc biệt và không phản ánh tác động chung của trứng đối với hệ hô hấp.
Protein trong trứng gà cung cấp các axit amin thiết yếu cho quá trình tổng hợp các protein cấu trúc và chức năng trong tế bào niêm mạc phế quản và phổi. Khi niêm mạc bị tổn thương do viêm, nhiễm trùng hoặc các tác nhân gây kích thích, việc bổ sung đủ protein giúp tăng cường quá trình tái tạo tế bào biểu mô, phục hồi hàng rào bảo vệ và giảm thiểu tổn thương lan rộng.
Các axit amin như glutamine và arginine trong trứng đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ chức năng miễn dịch và quá trình sửa chữa mô. Glutamine là nguồn năng lượng chính cho các tế bào miễn dịch và tế bào biểu mô, giúp tăng cường khả năng chống lại các tác nhân gây bệnh. Arginine tham gia vào quá trình tổng hợp nitric oxide, một phân tử có tác dụng giãn mạch và điều hòa phản ứng viêm, góp phần cải thiện lưu thông máu và giảm phù nề niêm mạc.
Bên cạnh đó, protein từ trứng còn hỗ trợ tổng hợp các kháng thể (immunoglobulin) và enzyme chống viêm như superoxide dismutase (SOD) và catalase, giúp kiểm soát phản ứng viêm quá mức trong đường hô hấp. Điều này không chỉ giúp giảm triệu chứng ho mà còn hạn chế tổn thương mô phổi do viêm kéo dài.
Việc bổ sung protein chất lượng cao từ trứng gà cũng giúp duy trì cân bằng nitơ âm tính, một yếu tố quan trọng trong quá trình phục hồi tổn thương mô. Khi cơ thể bị viêm hoặc nhiễm trùng, nhu cầu protein tăng lên để đáp ứng quá trình tổng hợp các phân tử miễn dịch và tái tạo tế bào. Thiếu protein có thể làm chậm quá trình lành thương và kéo dài thời gian hồi phục chức năng hô hấp.
Những điểm nổi bật về vai trò của protein trong trứng gà đối với hệ hô hấp:
Quan niệm dân gian thường cho rằng việc tiêu thụ trứng gà có thể làm tăng lượng đờm trong đường hô hấp, từ đó gây khó chịu và làm nặng thêm triệu chứng ho. Tuy nhiên, các nghiên cứu khoa học hiện đại chưa tìm thấy bằng chứng thuyết phục nào chứng minh rằng trứng gà trực tiếp kích thích tăng sản xuất đờm hay làm trầm trọng thêm các triệu chứng ho. Sản xuất đờm trong cơ thể chủ yếu là kết quả của phản ứng viêm và miễn dịch đối với các tác nhân gây bệnh như virus, vi khuẩn hoặc các chất kích thích môi trường, chứ không phải do một loại thực phẩm cụ thể nào đó.
Đờm là một chất dịch nhầy được tiết ra bởi các tuyến trong niêm mạc đường hô hấp nhằm bảo vệ và làm sạch đường thở khỏi các tác nhân gây hại. Khi có viêm nhiễm, các tế bào miễn dịch sẽ kích thích tăng tiết dịch nhầy để loại bỏ vi khuẩn hoặc virus, đồng thời làm dịu tổn thương niêm mạc. Do đó, lượng đờm tăng lên là dấu hiệu của quá trình bảo vệ và hồi phục, không phải do trứng gà hay bất kỳ thực phẩm nào gây ra trực tiếp.
Thực tế, các yếu tố ảnh hưởng đến lượng đờm và triệu chứng ho bao gồm:
Mặc dù trứng gà không trực tiếp làm tăng lượng đờm ở đa số người, nhưng một số cá nhân có thể gặp phải phản ứng dị ứng khi tiêu thụ trứng. Dị ứng trứng gà là một trong những dị ứng thực phẩm phổ biến, đặc biệt ở trẻ em, và có thể biểu hiện qua các triệu chứng hô hấp như:
Nguyên nhân của các triệu chứng này là do hệ miễn dịch của người dị ứng nhận diện các protein trong trứng gà như một tác nhân gây hại, từ đó kích hoạt phản ứng viêm và tăng tiết dịch nhầy trong đường hô hấp. Các protein gây dị ứng chính trong trứng gà bao gồm:
Đối với những người có tiền sử dị ứng trứng hoặc các biểu hiện hô hấp nghi ngờ liên quan đến trứng, việc tránh tiêu thụ trứng gà là cần thiết để ngăn ngừa các phản ứng nghiêm trọng hơn. Ngoài ra, trong một số trường hợp, các thành phần trong trứng có thể kích thích tăng tiết dịch nhầy ngay cả khi không gây dị ứng rõ ràng, dẫn đến cảm giác khó chịu khi ho có đờm.
Việc xác định chính xác nguyên nhân gây tăng đờm và ho cần dựa trên đánh giá y khoa toàn diện, bao gồm:
Trong trường hợp không có dị ứng, việc hạn chế hoặc loại bỏ trứng gà khỏi chế độ ăn không nhất thiết giúp giảm đờm hay cải thiện triệu chứng ho. Ngược lại, trứng gà là nguồn cung cấp protein chất lượng cao, vitamin và khoáng chất quan trọng cho sức khỏe, do đó không nên loại bỏ trứng khỏi khẩu phần ăn trừ khi có chỉ định y tế cụ thể.
Ho có đờm là biểu hiện của các bệnh lý đường hô hấp như viêm phế quản, viêm phổi hoặc cảm lạnh kéo dài, khi đó cơ thể cần một chế độ dinh dưỡng hợp lý để hỗ trợ hệ miễn dịch và thúc đẩy quá trình làm sạch đờm, giảm viêm nhiễm. Trứng gà, với thành phần dinh dưỡng đa dạng và phong phú, đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp năng lượng và các dưỡng chất thiết yếu giúp cơ thể chống lại tác nhân gây bệnh.

Ho có đờm có nên ăn trứng gà? được nhiều người quan tâm
Thành phần dinh dưỡng của trứng gà bao gồm:
Nhờ vào các thành phần trên, trứng gà không chỉ cung cấp năng lượng mà còn giúp tăng cường sức khỏe tổng thể, hỗ trợ làm giảm triệu chứng ho có đờm hiệu quả.
Việc chế biến trứng đúng cách rất quan trọng để tránh làm tăng kích ứng đường hô hấp, đồng thời giữ được tối đa giá trị dinh dưỡng. Khi bị ho có đờm, nên ưu tiên các phương pháp chế biến nhẹ nhàng, ít dầu mỡ và không sử dụng nhiều gia vị cay nóng.
Kết hợp trứng với các thực phẩm giàu vitamin C và chất chống oxy hóa như rau xanh (rau cải, rau bina, bông cải xanh), trái cây tươi (cam, quýt, kiwi) sẽ giúp tăng cường khả năng miễn dịch và hỗ trợ quá trình làm sạch đờm hiệu quả hơn. Vitamin C giúp tăng cường sản xuất bạch cầu, đồng thời giảm viêm nhiễm tại niêm mạc đường hô hấp.
Bên cạnh đó, bổ sung đủ nước và các thực phẩm giàu chất xơ cũng giúp làm loãng đờm, dễ dàng loại bỏ hơn khi ho. Trứng gà khi được kết hợp trong một chế độ ăn đa dạng và cân đối sẽ góp phần thúc đẩy quá trình hồi phục nhanh chóng.
Lưu ý: Người bị dị ứng với trứng hoặc có tiền sử dị ứng thực phẩm nên thận trọng khi sử dụng, và nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để điều chỉnh chế độ ăn phù hợp.
Việc sử dụng trứng gà trong giai đoạn ho có đờm đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng dựa trên cơ chế sinh lý của bệnh và đặc điểm dinh dưỡng của trứng. Trứng gà là nguồn cung cấp protein chất lượng cao, vitamin nhóm B, vitamin D, khoáng chất như sắt, kẽm và selen, rất cần thiết cho quá trình phục hồi sức khỏe. Tuy nhiên, trong trường hợp ho có đờm, một số thành phần trong trứng có thể ảnh hưởng đến phản ứng viêm và tiết dịch của niêm mạc hô hấp, do đó cần lưu ý các điểm sau:
Ở những người mắc các bệnh lý hô hấp mãn tính như viêm phế quản mạn, hen suyễn hoặc viêm phổi, việc sử dụng trứng cần được cân nhắc kỹ càng hơn do đặc điểm bệnh lý và cơ chế viêm mạn tính. Một số nghiên cứu chỉ ra rằng:
Do đó, việc tham khảo ý kiến chuyên gia dinh dưỡng hoặc bác sĩ chuyên khoa hô hấp là cần thiết để xây dựng chế độ ăn phù hợp với từng cá nhân. Các chuyên gia có thể đề xuất các phương án thay thế hoặc điều chỉnh lượng trứng trong khẩu phần nhằm tối ưu hóa hiệu quả điều trị và giảm thiểu tác động tiêu cực.
Tham khảo thêm các nguồn dinh dưỡng hỗ trợ điều trị ho có đờm và các bệnh lý hô hấp tại các trang y tế uy tín để có thông tin cập nhật và chính xác nhất.
Trong y học cổ truyền (YHCT), trứng gà được đánh giá là một trong những thực phẩm bổ dưỡng, có tác dụng bổ khí huyết, tăng cường sức khỏe tổng thể và hỗ trợ phục hồi thể trạng. Theo quan niệm của YHCT, trứng gà thuộc nhóm thực phẩm có tính ôn nhiệt, vị ngọt, có khả năng bổ trung ích khí, dưỡng huyết, và làm tăng cường chức năng tạng Tỳ, Thận. Do đó, trứng gà thường được sử dụng trong các bài thuốc và chế độ dinh dưỡng dành cho người suy nhược, mệt mỏi, hoặc sau ốm lâu.
Tuy nhiên, khi người bệnh gặp phải triệu chứng ho có đờm, đặc biệt là ho kèm theo đờm đặc, đờm vàng hoặc có biểu hiện nhiệt, một số thầy thuốc YHCT lại khuyên nên hạn chế hoặc tránh sử dụng trứng gà. Lý do chính nằm ở tính chất nóng của trứng, có thể làm tăng sinh đờm, kích thích cổ họng và làm trầm trọng thêm tình trạng viêm nhiễm đường hô hấp. Quan điểm này dựa trên nguyên lý cân bằng âm dương và tính chất của thực phẩm đối với cơ thể, trong đó:
Trong y học cổ truyền, việc phân loại đờm và ho rất đa dạng, bao gồm các thể như đờm phong, đờm nhiệt, đờm thấp, đờm âm hư,... Mỗi thể bệnh sẽ có cách điều trị và kiêng kỵ thực phẩm khác nhau. Ví dụ:
Việc kết hợp kiến thức y học hiện đại và y học cổ truyền giúp đưa ra lựa chọn dinh dưỡng phù hợp hơn cho người bệnh, đặc biệt trong điều trị các bệnh lý hô hấp có biểu hiện ho có đờm. Y học hiện đại cung cấp các hiểu biết về cơ chế sinh bệnh, vi sinh vật gây bệnh, cũng như các phương pháp điều trị triệu chứng và nguyên nhân cụ thể. Trong khi đó, YHCT tập trung vào điều chỉnh toàn trạng, cân bằng âm dương và sử dụng thực phẩm, thảo dược để hỗ trợ điều trị.
Cụ thể, trong trường hợp ho có đờm:
Việc áp dụng linh hoạt, cá thể hóa trong lựa chọn thực phẩm và phương pháp điều trị giúp nâng cao hiệu quả, giảm thiểu tác dụng phụ và rút ngắn thời gian hồi phục. Đồng thời, người bệnh cũng cần lưu ý tránh tự ý sử dụng trứng gà hoặc các thực phẩm tính nóng khi chưa có sự tư vấn của thầy thuốc hoặc chuyên gia y tế.
Những lưu ý khi sử dụng trứng gà trong điều trị ho có đờm theo YHCT: