Cách Trị Đờm Ở Cổ Họng Cho Người Lớn, An Toàn Hiệu Quả

Cách trị đờm ở cổ họng cho người lớn: Tổng quan và nguyên nhân

Đờm ở cổ họng là một biểu hiện thường gặp trong lâm sàng hô hấp, phản ánh sự tăng tiết chất nhầy từ các tuyến niêm mạc đường hô hấp trên. Chất nhầy này đóng vai trò như một hàng rào sinh học, giúp bẫy và loại bỏ các tác nhân ngoại lai như vi khuẩn, virus, bụi mịn, các chất gây dị ứng. Tuy nhiên, khi lượng đờm tiết ra quá mức hoặc trở nên đặc quánh, nó không chỉ gây cảm giác vướng víu, khó chịu mà còn có thể là dấu hiệu của các bệnh lý tiềm ẩn, ảnh hưởng đến sinh hoạt, giao tiếp và chất lượng cuộc sống của người trưởng thành.

Có nhiều cách trị đờm ở cổ họng cho người lớn bằng dân gian

Vai trò sinh lý của đờm trong hệ hô hấp

Đờm (hay còn gọi là chất nhầy hô hấp) được sản xuất chủ yếu bởi các tế bào hình đài và tuyến dưới niêm mạc dọc theo đường hô hấp. Thành phần chính của đờm gồm nước, glycoprotein (mucin), enzyme, kháng thể (IgA), các tế bào miễn dịch và các chất điện giải. Chức năng sinh lý của đờm gồm:

• Bảo vệ niêm mạc hô hấp: Đờm bao phủ bề mặt niêm mạc, ngăn chặn sự xâm nhập của vi sinh vật, bụi bẩn, hóa chất độc hại.
• Vận chuyển và loại bỏ dị vật: Nhờ hoạt động của lông chuyển, đờm cùng các tác nhân gây hại được đẩy ra ngoài qua phản xạ ho hoặc nuốt.
• Tham gia miễn dịch tại chỗ: Đờm chứa các kháng thể và enzyme giúp trung hòa, tiêu diệt vi khuẩn, virus.

Khi hệ hô hấp bị kích thích hoặc viêm nhiễm, các tế bào tiết nhầy tăng hoạt động, dẫn đến tăng tiết đờm. Nếu đờm không được loại bỏ hiệu quả, nó tích tụ ở cổ họng, gây cảm giác vướng, khó nuốt, thậm chí có thể làm tắc nghẽn đường thở nhỏ.

Nguyên nhân gây tăng tiết đờm ở cổ họng

Đờm ở cổ họng có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, mỗi nguyên nhân lại có đặc điểm lâm sàng và hướng xử trí trị đờm ở cổ họng cho người lớn riêng biệt. Một số nguyên nhân thường gặp bao gồm:

• Nhiễm trùng hô hấp trên: Các bệnh lý như viêm họng, viêm amidan, viêm xoang, cảm lạnh, cảm cúm thường gây tăng tiết đờm do phản ứng viêm và tăng sinh tế bào tiết nhầy. Đờm trong trường hợp này có thể trong, trắng đục hoặc vàng xanh tùy mức độ nhiễm trùng.
• Dị ứng: Tiếp xúc với các dị nguyên như phấn hoa, bụi nhà, lông động vật, hóa chất dễ gây viêm niêm mạc dị ứng, kích thích tăng tiết đờm. Đờm do dị ứng thường trong, loãng, kèm theo ngứa họng, hắt hơi, chảy nước mũi.
• Trào ngược dạ dày thực quản (GERD): Acid dạ dày trào ngược lên thực quản và họng gây kích thích niêm mạc, dẫn đến tăng tiết chất nhầy bảo vệ. Đờm thường xuất hiện nhiều vào buổi sáng, kèm cảm giác nóng rát, ợ chua, ho khan.
• Hút thuốc lá: Khói thuốc chứa nhiều chất độc hại làm tổn thương lông chuyển và kích thích tăng tiết đờm mạn tính. Người hút thuốc thường có đờm đặc, màu vàng nâu, kèm ho kéo dài.
• Tiếp xúc với môi trường ô nhiễm, hóa chất: Không khí ô nhiễm, bụi mịn, khí thải công nghiệp, hóa chất tẩy rửa có thể gây kích ứng niêm mạc hô hấp, làm tăng tiết đờm để bảo vệ đường thở.
• Bệnh lý mạn tính: Một số bệnh như viêm phế quản mạn, hen phế quản, giãn phế quản, polyp mũi xoang cũng là nguyên nhân gây tăng tiết đờm kéo dài, khó điều trị dứt điểm.
• Yếu tố cơ địa: Người có cơ địa dị ứng, miễn dịch yếu, người cao tuổi, người mắc các bệnh nền mạn tính dễ bị tăng tiết đờm khi gặp các yếu tố thuận lợi.

Phân biệt đặc điểm đờm theo nguyên nhân

Việc nhận biết đặc điểm của đờm giúp định hướng nguyên nhân và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp. Một số đặc điểm lâm sàng thường gặp:

Ý nghĩa của việc xác định nguyên nhân gây đờm

Xác định chính xác nguyên nhân gây đờm là bước quan trọng giúp lựa chọn phương pháp điều trị hiệu quả, tránh lạm dụng thuốc không cần thiết và giảm nguy cơ tái phát. Một số lưu ý chuyên môn:

• Đối với đờm do nhiễm trùng, cần phối hợp điều trị nguyên nhân (kháng sinh, kháng virus) và thuốc long đờm.
• Đờm do dị ứng ưu tiên loại bỏ dị nguyên, sử dụng thuốc kháng histamin, corticosteroid tại chỗ nếu cần.
• Trường hợp trào ngược dạ dày, điều trị kiểm soát acid và thay đổi lối sống là then chốt.
• Người hút thuốc cần cai thuốc, kết hợp vệ sinh đường hô hấp và tăng cường sức đề kháng.
• Đối với môi trường ô nhiễm, nên sử dụng khẩu trang, máy lọc không khí và hạn chế tiếp xúc tác nhân kích thích.

Việc thăm khám là cần thiết để trị đờm ở cổ họng cho người lớn

Việc thăm khám chuyên khoa hô hấp hoặc tai mũi họng là cần thiết khi đờm kéo dài trên 2 tuần, có màu sắc bất thường, kèm theo các dấu hiệu cảnh báo như khó thở, ho ra máu, sút cân không rõ nguyên nhân.

Phương pháp điều trị đờm ở cổ họng cho người lớn

Trị đờm ở cổ họng cho người lớn bằng điều chỉnh lối sống và chăm sóc tại nhà

Việc điều chỉnh lối sống và chăm sóc tại nhà đóng vai trò nền tảng trong kiểm soát và hỗ trợ điều trị đờm ở cổ họng. Để đạt hiệu quả tối ưu, cần kết hợp nhiều biện pháp một cách khoa học:

• Uống đủ nước: Đảm bảo lượng nước nạp vào cơ thể tối thiểu 2 lít/ngày giúp làm loãng dịch nhầy, giảm độ đặc của đờm và hỗ trợ quá trình tống xuất đờm ra ngoài. Nước ấm có thể làm dịu niêm mạc họng, giảm cảm giác vướng víu.
• Tạo độ ẩm không khí: Sử dụng máy tạo ẩm trong phòng ngủ hoặc xông hơi bằng nước nóng giúp duy trì độ ẩm lý tưởng cho đường hô hấp, hạn chế khô rát và kích ứng niêm mạc họng. Đặc biệt trong mùa đông hoặc môi trường điều hòa, độ ẩm thấp dễ làm tăng tiết đờm.
• Tránh các yếu tố kích thích: Hạn chế tiếp xúc với khói thuốc lá, bụi bẩn, hóa chất, phấn hoa hoặc các tác nhân gây dị ứng khác. Những yếu tố này không chỉ làm tăng tiết dịch nhầy mà còn có thể gây viêm nhiễm kéo dài.
• Vệ sinh răng miệng: Súc miệng bằng nước muối sinh lý 2-3 lần/ngày giúp loại bỏ vi khuẩn, virus và các tác nhân gây viêm, đồng thời giảm nguy cơ bội nhiễm vùng họng. Đánh răng sau khi ăn và trước khi ngủ cũng rất quan trọng.
• Nghỉ ngơi hợp lý: Tránh nói to, la hét hoặc sử dụng giọng nói quá mức để giảm áp lực lên dây thanh âm và niêm mạc họng. Nghỉ ngơi đầy đủ giúp cơ thể phục hồi nhanh hơn, tăng sức đề kháng chống lại tác nhân gây bệnh.
• Xây dựng thói quen vận động: Tập thể dục nhẹ nhàng như đi bộ, yoga, hít thở sâu giúp tăng cường lưu thông máu, nâng cao sức đề kháng và hỗ trợ quá trình làm sạch đường hô hấp tự nhiên.

Chế độ dinh dưỡng hỗ trợ giảm đờm

Một chế độ dinh dưỡng hợp lý không chỉ giúp tăng cường miễn dịch mà còn hỗ trợ phục hồi niêm mạc họng, giảm tiết đờm hiệu quả. Cần chú ý các nguyên tắc sau:

• Bổ sung vitamin C: Các loại trái cây như cam, chanh, bưởi, kiwi giàu vitamin C giúp tăng cường sức đề kháng, chống lại vi khuẩn, virus gây viêm họng và giảm nguy cơ bội nhiễm.
• Thực phẩm giàu vitamin A: Cà rốt, bí đỏ, rau xanh đậm giúp bảo vệ và phục hồi niêm mạc họng, tăng khả năng chống lại các tác nhân gây kích ứng.
• Bổ sung kẽm và omega-3: Hàu, thịt bò, hạt bí (giàu kẽm) và cá hồi, cá thu, hạt chia (giàu omega-3) có tác dụng chống viêm, giảm kích ứng và hỗ trợ quá trình lành tổn thương niêm mạc.
• Tránh thực phẩm kích thích: Hạn chế các món cay nóng, nhiều dầu mỡ, đồ uống có cồn, nước ngọt có gas vì chúng làm tăng tiết dịch nhầy, kích thích niêm mạc họng và có thể kéo dài tình trạng đờm.
• Uống nước ấm, trà thảo dược: Trà gừng, trà mật ong hoặc nước ấm pha chanh giúp làm dịu cổ họng, giảm cảm giác vướng đờm và hỗ trợ kháng viêm tự nhiên. Gừng chứa gingerol có tác dụng chống viêm, mật ong có tính kháng khuẩn và làm dịu niêm mạc.
• Ăn thực phẩm dễ tiêu hóa: Cháo, súp, canh rau củ giúp giảm áp lực lên hệ tiêu hóa, hạn chế trào ngược dạ dày – một nguyên nhân phổ biến gây tăng tiết đờm ở họng.

Biện pháp y học hiện đại trong điều trị đờm ở cổ họng cho người lớn

Khi các biện pháp tại nhà không mang lại hiệu quả hoặc đờm kéo dài trên 7 ngày, xuất hiện các triệu chứng nghiêm trọng như sốt cao, khó thở, đau họng dữ dội, cần thăm khám chuyên khoa để xác định nguyên nhân và có phác đồ điều trị phù hợp. Các phương pháp y học hiện đại bao gồm:

Có thể dùng thuốc long đờm bằng đông y để mang lại hiệu quả cao và an toàn

• Thuốc long đờm: Nhóm thuốc này giúp làm loãng và giảm độ nhớt của đờm, tạo điều kiện thuận lợi để đờm được tống xuất ra ngoài qua phản xạ ho. Các hoạt chất phổ biến gồm acetylcysteine (giúp phá vỡ liên kết disulfide trong cấu trúc đờm), bromhexin và ambroxol (kích thích tiết dịch nhầy loãng, tăng vận động lông chuyển).
• Thuốc giảm ho: Chỉ sử dụng khi ho khan, ho nhiều gây mệt mỏi, mất ngủ hoặc ảnh hưởng chất lượng cuộc sống. Không nên lạm dụng vì ho là phản xạ bảo vệ giúp tống xuất đờm. Các hoạt chất như dextromethorphan, codein cần dùng đúng chỉ định.
• Thuốc kháng sinh: Chỉ định khi có dấu hiệu nhiễm khuẩn rõ ràng như sốt cao, đờm màu vàng xanh, xét nghiệm bạch cầu tăng. Việc sử dụng kháng sinh cần dựa trên kết quả cấy dịch tiết hoặc kháng sinh đồ để tránh kháng thuốc. Không tự ý dùng kháng sinh khi chưa có chỉ định của bác sĩ.
• Thuốc chống dị ứng: Dùng trong trường hợp đờm xuất hiện do phản ứng dị ứng (viêm mũi dị ứng, viêm họng dị ứng). Các thuốc kháng histamin thế hệ mới như loratadin, cetirizin giúp giảm tiết dịch nhầy, giảm ngứa họng.
• Thuốc điều trị trào ngược dạ dày-thực quản (GERD): Nếu nguyên nhân gây đờm là do trào ngược, bác sĩ sẽ chỉ định các thuốc ức chế tiết acid (omeprazol, esomeprazol), thuốc bảo vệ niêm mạc thực quản (sucralfat), kết hợp điều chỉnh chế độ ăn và lối sống.
• Liệu pháp hỗ trợ khác: Trong một số trường hợp, có thể chỉ định khí dung thuốc, hút dịch tiết, hoặc nội soi kiểm tra khi nghi ngờ có dị vật hoặc tổn thương thực thể vùng họng.

Lưu ý: Việc sử dụng thuốc cần tuân thủ nghiêm ngặt chỉ định, liều lượng và thời gian điều trị của bác sĩ chuyên khoa. Không tự ý tăng liều, ngừng thuốc hoặc phối hợp nhiều loại thuốc cùng lúc để tránh tác dụng phụ không mong muốn và nguy cơ kháng thuốc.

Ứng dụng các phương pháp dân gian và vật lý trị liệu

Bài thuốc dân gian hỗ trợ trị đờm ở cổ họng cho người lớn

Các bài thuốc dân gian truyền thống không chỉ giúp làm dịu cổ họng mà còn hỗ trợ trị đờm ở cổ họng cho người lớn, tăng cường sức đề kháng tự nhiên của cơ thể. Những phương pháp này thường sử dụng các nguyên liệu tự nhiên, an toàn, phù hợp với nhiều đối tượng, đặc biệt là trẻ nhỏ, người cao tuổi hoặc những người không muốn sử dụng thuốc tây kéo dài. Tuy nhiên, hiệu quả của các bài thuốc này phụ thuộc vào cơ địa từng người và mức độ nghiêm trọng của triệu chứng.

• Chanh đào ngâm mật ong: Chanh đào chứa nhiều vitamin C, acid citric và các hợp chất chống oxy hóa, giúp tăng sức đề kháng và làm dịu niêm mạc họng. Khi kết hợp với mật ong nguyên chất – vốn có đặc tính kháng khuẩn, chống viêm – sẽ tạo thành bài thuốc hỗ trợ trị đờm ở cổ họng cho người lớn hiệu quả. Cách thực hiện: Chanh đào rửa sạch, thái lát mỏng, xếp vào lọ thủy tinh, đổ mật ong ngập mặt chanh, đậy kín, ngâm tối thiểu 2 tuần. Mỗi ngày dùng 1-2 thìa nhỏ, ngậm hoặc pha với nước ấm. Lưu ý: Không dùng cho trẻ dưới 1 tuổi do nguy cơ ngộ độc botulinum từ mật ong.
• Gừng tươi: Gừng chứa gingerol – hoạt chất có tác dụng kháng viêm, giảm đau, làm ấm cổ họng và hỗ trợ long đờm. Có thể dùng gừng tươi thái lát, pha với nước ấm, thêm chút mật ong để tăng hiệu quả và dễ uống. Ngoài ra, có thể nấu gừng với mật ong, uống 2-3 lần/ngày. Gừng còn giúp kích thích lưu thông máu, tăng cường miễn dịch tự nhiên.
• Lá hẹ hấp đường phèn: Lá hẹ giàu saponin, có tác dụng kháng khuẩn, tiêu viêm, hỗ trợ làm loãng và tống xuất đờm. Đường phèn giúp làm dịu vị hăng của lá hẹ, đồng thời bổ sung năng lượng. Cách làm: Lá hẹ rửa sạch, cắt khúc, cho vào bát, thêm đường phèn, hấp cách thủy 15-20 phút. Lấy nước uống 2-3 lần/ngày. Phương pháp này đặc biệt phù hợp với trẻ nhỏ và người già.
• Tỏi hấp mật ong: Tỏi chứa allicin – hoạt chất kháng khuẩn mạnh, giúp ức chế vi khuẩn, virus gây viêm đường hô hấp. Khi hấp tỏi với mật ong, tác dụng kháng khuẩn, chống viêm càng được tăng cường. Cách thực hiện: Tỏi bóc vỏ, đập dập nhẹ, cho vào bát, thêm mật ong, hấp cách thủy 10-15 phút. Ăn 1-2 tép/ngày hoặc uống nước hấp. Lưu ý: Không dùng cho người dị ứng tỏi hoặc có bệnh lý về dạ dày.

Các bài thuốc dân gian này phù hợp với trường hợp đờm nhẹ, không có dấu hiệu nhiễm trùng nặng (sốt cao, khó thở, đau ngực). Nếu triệu chứng kéo dài trên 7 ngày, xuất hiện mủ, máu trong đờm hoặc các dấu hiệu bất thường khác, cần kết hợp thăm khám y tế để được chẩn đoán và điều trị chuyên sâu.

Một số lưu ý khi áp dụng bài thuốc dân gian:

• Luôn chọn nguyên liệu sạch, rõ nguồn gốc để tránh nhiễm hóa chất, vi khuẩn.
• Không lạm dụng liều lượng, đặc biệt với trẻ nhỏ và phụ nữ mang thai.
• Không thay thế hoàn toàn thuốc điều trị được bác sĩ chỉ định nếu có bệnh lý nền.
• Ngưng sử dụng nếu xuất hiện dị ứng, nổi mẩn, đau bụng hoặc các phản ứng bất thường.

Kỹ thuật vật lý trị liệu hỗ trợ trị đờm ở cổ họng cho người lớn

Vật lý trị liệu là phương pháp hỗ trợ quan trọng trong việc làm sạch đờm, đặc biệt với người cao tuổi, trẻ nhỏ, người mắc bệnh phổi mạn tính (COPD, hen phế quản) hoặc sau phẫu thuật lồng ngực. Các kỹ thuật này giúp làm long đờm, tăng hiệu quả tống xuất đờm ra ngoài, giảm nguy cơ bội nhiễm và cải thiện thông khí phổi.

• Vỗ rung lồng ngực: Kỹ thuật này sử dụng lòng bàn tay khum lại, vỗ nhẹ lên vùng lưng hoặc ngực theo nhịp, kết hợp với thay đổi tư thế để đờm di chuyển từ các phế quản nhỏ ra phế quản lớn, từ đó dễ dàng khạc ra ngoài. Thường thực hiện 10-15 phút/lần, 2-3 lần/ngày. Lưu ý: Không vỗ lên vùng xương sống, xương ức, tránh gây tổn thương.
• Thở ra mạnh (huff cough): Đây là kỹ thuật giúp mà không gây mệt như ho mạnh. Người bệnh hít sâu, giữ hơi 2-3 giây, sau đó mở miệng, thở ra mạnh và nhanh như thổi sương trên kính. Động tác này giúp tạo áp lực đẩy đờm lên cổ họng mà không làm tổn thương niêm mạc. Có thể lặp lại 3-5 lần mỗi đợt, nghỉ giữa các lần để tránh chóng mặt.
• Xông hơi nước ấm: Hít thở hơi nước ấm giúp làm loãng đờm, giảm kích ứng niêm mạc họng, hỗ trợ làm sạch đường thở. Có thể xông bằng nước sôi pha tinh dầu (bạc hà, khuynh diệp) hoặc chỉ dùng nước ấm. Thời gian xông 10-15 phút/lần, 1-2 lần/ngày. Lưu ý: Tránh để nước quá nóng gây bỏng, không xông cho trẻ nhỏ dưới 2 tuổi.

Hướng dẫn thực hiện kỹ thuật vật lý trị liệu tại nhà:

• Chọn nơi thoáng khí, sạch sẽ, tránh gió lùa khi thực hiện vỗ rung hoặc xông hơi.
• Vệ sinh tay sạch sẽ trước và sau khi hỗ trợ người bệnh.
• Khuyến khích người bệnh uống đủ nước để làm loãng đờm tự nhiên.
• Kết hợp vận động nhẹ nhàng, thay đổi tư thế nằm/ngồi để đờm dễ di chuyển.

Đối tượng nên áp dụng vật lý trị liệu:

• Người cao tuổi, trẻ nhỏ có khả năng ho khạc kém.
• Bệnh nhân sau phẫu thuật lồng ngực, bụng, hạn chế vận động.
• Người mắc bệnh phổi mạn tính, hen phế quản, viêm phế quản kéo dài.

Lưu ý khi thực hiện vật lý trị liệu:

• Không thực hiện khi người bệnh vừa ăn no, có dấu hiệu khó thở, đau ngực dữ dội.
• Ngưng ngay nếu xuất hiện dấu hiệu bất thường như tím tái, ngất, đau nhiều.
• Nên tham khảo ý kiến chuyên gia vật lý trị liệu hoặc bác sĩ nếu chưa có kinh nghiệm.

Kết hợp các phương pháp dân gian và vật lý trị liệu giúp hỗ trợ trị đờm ở cổ họng cho người lớn hiệu quả, giảm triệu chứng khó chịu, đồng thời tăng cường sức đề kháng tự nhiên cho cơ thể. Tuy nhiên, cần theo dõi sát triệu chứng và chủ động thăm khám y tế khi có dấu hiệu bất thường để đảm bảo an toàn sức khỏe.