Nấm Miệng: Nguyên Nhân Triệu Chứng Và Cách Điều Trị

Nấm miệng chủ yếu do sự phát triển quá mức của nấm men Candida trong khoang miệng.

• Sử dụng thuốc kháng sinh: Kháng sinh phổ rộng không chỉ tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh mà còn làm giảm số lượng vi khuẩn có lợi trong khoang miệng và đường tiêu hóa. Sự mất cân bằng này tạo điều kiện thuận lợi cho C. albicans phát triển.
• Liệu pháp điều trị ung thư: Hóa trị và xạ trị có thể làm tổn thương các tế bào niêm mạc miệng và làm suy giảm hệ miễn dịch, khiến cơ thể dễ bị nhiễm nấm miệng và các loại nhiễm trùng cơ hội khác.
• Suy giảm miễn dịch: Các bệnh lý làm suy yếu hệ miễn dịch như HIV/AIDS, bệnh bạch cầu, hoặc sử dụng thuốc ức chế miễn dịch sau ghép tạng đều làm tăng nguy cơ phát triển nấm miệng. Ở những bệnh nhân HIV, tưa miệng là một trong những nhiễm trùng cơ hội phổ biến nhất.
• Rối loạn nội tiết và các yếu tố nguy cơ khác: Bệnh tiểu đường không kiểm soát tốt, thay đổi nội tiết tố (phụ nữ mang thai, sử dụng thuốc tránh thai), hoặc các bệnh lý mạn tính cũng có thể làm tăng nguy cơ nhiễm nấm miệng.

Các Triệu Chứng Bệnh Nấm Miệng

• Sự xuất hiện của các mảng trắng kem hoặc vàng: Các mảng này thường có hình dạng giống phô mai, xuất hiện ở niêm mạc má trong, mặt trên lưỡi, amidan, nướu hoặc mặt trong môi. Khi cạo nhẹ, các mảng này có thể bong ra để lộ nền niêm mạc đỏ, dễ chảy máu.
• Chảy máu nhẹ tại vị trí tổn thương: Khi các mảng nấm bị cọ xát hoặc cạo, vùng niêm mạc bên dưới có thể bị tổn thương và chảy máu nhẹ.

Các dạng nấm lưỡi, nấm miệng thường gặp

• Đau rát hoặc cảm giác nóng bỏng trong khoang miệng: Người bệnh có thể cảm thấy đau nhức, rát bỏng, đặc biệt khi ăn uống hoặc nuốt, gây ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày.
• Khô miệng: Cảm giác khô miệng thường xuyên, giảm tiết nước bọt, làm tăng nguy cơ tổn thương niêm mạc và khó chịu cho người bệnh.
• Nứt nẻ và khô da ở khóe miệng: Da tại khóe miệng có thể bị khô, nứt nẻ, đôi khi kèm theo đau rát, đặc biệt ở những người lớn tuổi hoặc người đeo răng giả.
• Khó nuốt (nuốt đau): Khi nấm lan xuống họng hoặc thực quản, người bệnh có thể gặp khó khăn khi nuốt, cảm giác đau tăng lên khi ăn uống.
• Hơi thở có mùi khó chịu: Sự phát triển quá mức của nấm Candida có thể gây ra mùi hôi miệng dai dẳng, khó kiểm soát bằng các biện pháp vệ sinh thông thường.
• Mất hoặc giảm vị giác: Người bệnh có thể nhận thấy vị giác bị thay đổi, giảm cảm nhận mùi vị hoặc thậm chí mất vị giác hoàn toàn trong một số trường hợp nặng.

• Trẻ thường xuyên quấy khóc, khó chịu do cảm giác đau rát hoặc ngứa ngáy ở vùng khoang miệng, đặc biệt khi tiếp xúc với thức ăn hoặc sữa.
• Giảm khả năng bú mẹ hoặc ăn uống kém đi rõ rệt, trẻ có thể từ chối bú hoặc ăn do đau khi nuốt, dẫn đến nguy cơ suy dinh dưỡng hoặc chậm tăng cân nếu không được can thiệp kịp thời.
• Sốt có thể xuất hiện khi tình trạng nhiễm nấm lan rộng ra ngoài thực quản, báo hiệu nguy cơ nhiễm trùng toàn thân hoặc biến chứng nghiêm trọng.

Các dạng nấm lưỡi, nấm miệng ở trẻ em

Ở trẻ bú mẹ mắc nấm miệng (Candida albicans), vi nấm có thể lây truyền sang mẹ qua tiếp xúc trực tiếp trong quá trình bú, dẫn đến các biểu hiện lâm sàng tại vú mẹ như sau:

• Núm vú: Xuất hiện tình trạng đỏ, tăng nhạy cảm, nứt nẻ hoặc ngứa rát. Đôi khi có thể thấy các vết loét nhỏ hoặc cảm giác nóng rát kéo dài sau khi cho bú.
• Quầng vú: Da vùng quầng vú có thể trở nên căng bóng, bong tróc, thậm chí xuất hiện các mảng trắng hoặc thay đổi sắc tố.
• Đau núm vú: Đau có thể xuất hiện liên tục hoặc tăng lên giữa các lần cho bú, không giảm sau khi điều chỉnh tư thế bú hoặc chăm sóc thông thường, gây ảnh hưởng đến quá trình nuôi con bằng sữa mẹ.

Nấm Miệng Có Lây Không? Các Con Đường Lây Truyền

Nấm miệng, chủ yếu do chủng Candida albicans gây ra, là một dạng nhiễm trùng nấm men phổ biến ở khoang miệng. Về mặt dịch tễ học, nấm miệng hoàn toàn có khả năng lây truyền từ người này sang người khác thông qua nhiều con đường khác nhau, đặc biệt là khi tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết từ vùng nhiễm nấm.

Nấm Candida là thủ phạm hàng đầu gây ra nấm miệng.

Các con đường lây truyền nấm miệng

• Tiếp xúc trực tiếp: Hành động hôn hoặc tiếp xúc miệng - miệng có thể tạo điều kiện cho nấm men lây lan từ người bị nhiễm sang người khỏe mạnh, nhất là khi niêm mạc miệng bị tổn thương hoặc hệ miễn dịch suy yếu.
• Quan hệ tình dục: Nấm men có thể lây truyền qua quan hệ tình dục, bao gồm cả quan hệ bằng miệng, đường âm đạo hoặc hậu môn. Người bị nấm miệng, nấm âm đạo hoặc nấm dương vật đều có thể truyền nấm cho bạn tình thông qua tiếp xúc niêm mạc.
• Lây truyền từ mẹ sang con: Phụ nữ mang thai mắc nấm âm đạo có thể truyền nấm cho trẻ sơ sinh trong quá trình sinh thường. Ngoài ra, phụ nữ bị nhiễm nấm men ở vú cũng có thể lây nấm cho trẻ khi cho con bú, và ngược lại, trẻ bị nấm miệng cũng có thể truyền nấm cho mẹ qua tiếp xúc khi bú.

Yếu tố môi trường và nguy cơ lây nhiễm

Candida là loại nấm men tồn tại phổ biến trong môi trường và có thể hiện diện ở nhiều vị trí trên cơ thể người mà không gây bệnh khi hệ miễn dịch khỏe mạnh. Do đó, không phải tất cả các trường hợp nấm miệng đều do lây nhiễm từ người khác; sự phát triển quá mức của nấm có thể xảy ra khi cân bằng hệ vi sinh bị phá vỡ (do dùng kháng sinh, suy giảm miễn dịch, bệnh lý nền...).

Phương Pháp Điều Trị Nấm Miệng

Điều Trị Nấm Miệng Bằng Tây Y

Điều trị nấm miệng bằng tây y chủ yếu dựa vào các thuốc kháng nấm, được lựa chọn dựa trên mức độ nghiêm trọng và tình trạng sức khỏe của bệnh nhân. Các nhóm thuốc thường dùng bao gồm:

• Thuốc kháng nấm tại chỗ: Sử dụng các dạng dung dịch hoặc gel để súc miệng hoặc bôi trực tiếp lên vùng tổn thương. Đây là lựa chọn đầu tay cho các trường hợp nhẹ và khu trú.
• Thuốc kháng nấm toàn thân: Được chỉ định khi tổn thương lan rộng, tái phát hoặc bệnh nhân suy giảm miễn dịch. Liều lượng và thời gian điều trị cần tuân thủ nghiêm ngặt theo chỉ định của bác sĩ để tránh kháng thuốc và tác dụng phụ.

Thuốc kháng sinh trong điều trị nấm lưỡi

• Điều trị hỗ trợ: Kết hợp vệ sinh răng miệng đúng cách, loại bỏ các yếu tố nguy cơ như kiểm soát đường huyết ở bệnh nhân tiểu đường, điều chỉnh lại các thuốc gây suy giảm miễn dịch nếu có thể.
• Lưu ý: Trong quá trình điều trị, cần theo dõi sát các dấu hiệu cải thiện hoặc biến chứng. Đối với trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai hoặc người già, việc lựa chọn thuốc cần cân nhắc kỹ lưỡng để đảm bảo an toàn.

Điều Trị Nấm Miệng Bằng Đông Y

Đông y tiếp cận điều trị nấm miệng dựa trên nguyên lý thanh nhiệt, giải độc, kiện tỳ và điều hòa cơ thể. Một số phương pháp và bài thuốc thường được áp dụng:

Những thảo dược tự nhiên có thể ức chế và điều trị nấm lưỡi

• Bài thuốc thanh nhiệt giải độc: Sử dụng các vị thuốc như hoàng bá, bạch chỉ, thanh đại. bạch phàn, cam thảo, bồ công anh... giúp thanh nhiệt, tiêu viêm, kháng khuẩn và hỗ trợ loại bỏ tác nhân gây bệnh.
• Bài thuốc kiện tỳ, tăng cường miễn dịch: Dùng các vị như bạch truật, đẳng sâm, cam thảo, ý dĩ để nâng cao sức đề kháng, cải thiện chức năng tiêu hóa, hỗ trợ phục hồi niêm mạc miệng.
• Thuốc ngậm hoặc súc miệng thảo dược: Sử dụng nước sắc từ các loại thảo dược như lá trầu không, trà xanh, vỏ cây lựu, giúp sát khuẩn, giảm đau và làm dịu niêm mạc.
• Lưu ý: Điều trị bằng đông y cần kiên trì, tuân thủ đúng phác đồ và kết hợp với chế độ ăn uống, sinh hoạt hợp lý. Nên tham khảo ý kiến thầy thuốc đông y có chuyên môn để lựa chọn bài thuốc phù hợp với thể trạng từng người.

Biện pháp phòng ngừa nấm miệng hiệu quả

Đảm bảo vệ sinh răng miệng đúng cách:

• Đánh răng ít nhất hai lần mỗi ngày bằng bàn chải mềm và kem đánh răng chứa fluoride.
• Sử dụng chỉ nha khoa hoặc tăm nước để làm sạch kẽ răng, loại bỏ mảng bám và thức ăn thừa.
• Súc miệng bằng dung dịch sát khuẩn chuyên dụng hoặc nước muối sinh lý để giảm nguy cơ phát triển nấm.
• Vệ sinh lưỡi và thay bàn chải định kỳ 1 tháng/lần hoặc sau khi mắc các bệnh nhiễm trùng.
• Đối với người sử dụng răng giả, cần tháo và làm sạch răng giả hàng ngày bằng dung dịch chuyên dụng.

Hạn chế tiếp xúc với nguồn lây nhiễm:

• Tránh dùng chung vật dụng cá nhân như bàn chải đánh răng, cốc uống nước, khăn mặt với người đang mắc nấm miệng.
• Hạn chế tiếp xúc gần, đặc biệt là hôn hoặc ăn uống chung với người có dấu hiệu nhiễm nấm Candida.
• Đảm bảo vệ sinh tay sạch sẽ trước khi ăn uống hoặc sau khi tiếp xúc với người nghi ngờ mắc bệnh.

Tăng cường hệ miễn dịch:

• Ngủ đủ giấc, duy trì chế độ sinh hoạt điều độ để giúp cơ thể phục hồi và tăng sức đề kháng.
• Tránh căng thẳng kéo dài, cân bằng giữa công việc và nghỉ ngơi.
• Hạn chế sử dụng thuốc kháng sinh hoặc corticosteroid kéo dài nếu không có chỉ định của bác sĩ, vì các thuốc này có thể làm suy giảm hệ miễn dịch và tăng nguy cơ nhiễm nấm.
• Tiêm phòng đầy đủ các loại vắc-xin theo khuyến cáo để phòng ngừa các bệnh lý làm suy yếu miễn dịch.

Xây dựng lối sống lành mạnh và bổ sung dinh dưỡng hợp lý:

• Bổ sung đầy đủ các nhóm chất dinh dưỡng, đặc biệt là vitamin C, vitamin D, kẽm và selen để hỗ trợ hệ miễn dịch.
• Hạn chế tiêu thụ thực phẩm nhiều đường, tinh bột tinh chế vì đây là nguồn dinh dưỡng thuận lợi cho nấm Candida phát triển.
• Uống đủ nước mỗi ngày, hạn chế sử dụng rượu bia, thuốc lá và các chất kích thích khác.
• Duy trì cân nặng hợp lý, thường xuyên vận động thể chất để tăng cường sức khỏe tổng thể.