Đau Dạ Dày: Nguyên Nhân, Triệu Chứng, Cách Điều Trị Hiệu Quả

Tìm hiểu nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết đau dạ dày và các cách điều trị hiệu quả giúp giảm đau nhanh, ngăn ngừa biến chứng. Hướng dẫn chăm sóc và phòng ngừa bệnh dạ dày đơn giản, dễ áp dụng.

Đau Dạ Dày Là Gì? Tổng Quan Về Bệnh Đau Dạ Dày

Đau dạ dày (hay còn gọi là đau bao tử) là tình trạng đau hoặc khó chịu ở vùng thượng vị, liên quan đến các tổn thương tại niêm mạc dạ dày. Đây là một trong những bệnh lý tiêu hóa phổ biến nhất, có thể gặp ở mọi lứa tuổi và giới tính. Dạ dày đóng vai trò trung tâm trong hệ tiêu hóa, đảm nhiệm chức năng tiếp nhận, nghiền nát, trộn lẫn thức ăn với dịch vị chứa acid hydrochloric và các enzyme tiêu hóa như pepsin, giúp phân giải protein thành các phân tử nhỏ hơn để hấp thu ở ruột non. Khi lớp niêm mạc bảo vệ dạ dày bị tổn thương, acid và enzyme tiêu hóa có thể tấn công trực tiếp vào các mô bên dưới, gây viêm, loét và xuất hiện các cơn đau đặc trưng.

Đau dạ dày thường liên quan tới các tổn thương tại niên mạc dạ dày

Đau dạ dày không chỉ đơn thuần là triệu chứng mà còn là biểu hiện của nhiều bệnh lý khác nhau như viêm dạ dày cấp, viêm dạ dày mạn tính, loét dạ dày-tá tràng, trào ngược dạ dày-thực quản, thậm chí là ung thư dạ dày. Các triệu chứng đau dạ dày có thể xuất hiện từng cơn hoặc kéo dài âm ỉ, mức độ từ nhẹ đến nặng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống, khả năng ăn uống, sinh hoạt và làm việc của người bệnh. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, đau dạ dày có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như xuất huyết tiêu hóa, thủng dạ dày, hẹp môn vị, thậm chí đe dọa tính mạng.

Vai Trò và Cấu Trúc Dạ Dày Trong Hệ Tiêu Hóa

Dạ dày là một túi cơ rỗng nằm ở phần trên bên trái của ổ bụng, nối giữa thực quản và tá tràng. Cấu trúc dạ dày gồm bốn lớp chính: niêm mạc, dưới niêm mạc, lớp cơ và thanh mạc. Lớp niêm mạc dạ dày tiết ra chất nhầy bảo vệ, acid hydrochloric và enzyme pepsin. Acid dạ dày có vai trò tiêu diệt vi khuẩn, hỗ trợ tiêu hóa protein, đồng thời kích thích tiết hormone gastrin điều hòa hoạt động tiêu hóa. Khi lớp bảo vệ này bị tổn thương, acid và enzyme sẽ phá hủy các tế bào niêm mạc, gây viêm loét và đau.

Cấu tạo của dạ dày trong hệ tiêu hóa

Đối Tượng Nguy Cơ Cao Mắc Đau Dạ Dày

Đau dạ dày có thể gặp ở bất kỳ ai, tuy nhiên các nhóm đối tượng sau có nguy cơ mắc bệnh cao hơn:

Người thường xuyên căng thẳng, áp lực công việc, học tập.
Người có thói quen ăn uống không điều độ, sử dụng nhiều rượu bia, thuốc lá.
Bệnh nhân phải sử dụng thuốc giảm đau, kháng viêm kéo dài.
Người có tiền sử gia đình mắc bệnh dạ dày hoặc từng mắc các bệnh lý tiêu hóa.
Người cao tuổi, sức đề kháng suy giảm.

Ý Nghĩa Của Việc Hiểu Biết Về Đau Dạ Dày

Việc nhận thức đúng về nguyên nhân, triệu chứng và các yếu tố nguy cơ của đau dạ dày giúp mỗi người chủ động phòng ngừa, phát hiện sớm và điều trị hiệu quả. Đặc biệt, những người có nguy cơ cao nên thường xuyên kiểm tra sức khỏe tiêu hóa, điều chỉnh lối sống, chế độ ăn uống hợp lý, hạn chế tối đa các yếu tố nguy cơ để bảo vệ dạ dày và sức khỏe tổng thể.

Lưu ý: Khi có các triệu chứng nghi ngờ đau dạ dày kéo dài, đặc biệt là đau dữ dội, nôn ra máu, đi ngoài phân đen, sụt cân nhanh không rõ nguyên nhân, cần đến ngay các cơ sở y tế chuyên khoa tiêu hóa để được thăm khám và điều trị kịp thời.

Hiểu về dạ day sẽ giúp chúng ta có cách chăm sóc và bào vệ nó tốt hơn

Nguyên Nhân Gây Đau Dạ Dày

Đau dạ dày có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó phổ biến nhất là các nguyên nhân sau:

Vi khuẩn Helicobacter pylori (H. pylori)

Helicobacter pylori (H. pylori) là một loại vi khuẩn gram âm, hình xoắn, có khả năng sinh sống và phát triển trong môi trường acid mạnh của dạ dày nhờ vào enzyme urease giúp trung hòa acid xung quanh chúng. Khi xâm nhập vào cơ thể, H. pylori bám dính vào lớp nhầy bảo vệ niêm mạc dạ dày, tiết ra độc tố cytotoxin-associated gene A (CagA) và vacuolating cytotoxin A (VacA), gây tổn thương tế bào biểu mô, làm suy yếu hàng rào bảo vệ tự nhiên của dạ dày. Quá trình này dẫn đến viêm mạn tính, hình thành các ổ loét, thậm chí biến đổi tế bào và tăng nguy cơ ung thư dạ dày. Nhiễm H. pylori thường diễn ra âm thầm, nhiều trường hợp không có triệu chứng rõ ràng cho đến khi xuất hiện biến chứng như viêm loét hoặc xuất huyết tiêu hóa. Vi khuẩn này lây truyền chủ yếu qua:

Đường miệng – miệng: dùng chung bát đũa, cốc chén, hoặc tiếp xúc nước bọt.
Đường phân – miệng: vệ sinh kém, ăn uống thực phẩm nhiễm khuẩn.
Sử dụng chung vật dụng cá nhân không đảm bảo vệ sinh.

Nhiễm khuẩn HP là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến đau dạ dày

Việc phát hiện và điều trị H. pylori kịp thời đóng vai trò quan trọng trong phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm của bệnh dạ dày.

Chế Độ Ăn Uống Không Hợp Lý

Chế độ ăn uống đóng vai trò then chốt trong việc duy trì sức khỏe dạ dày. Những thói quen ăn uống không khoa học có thể gây rối loạn chức năng tiêu hóa, làm tăng tiết acid dịch vị và tổn thương niêm mạc dạ dày. Một số yếu tố nguy cơ bao gồm:

Ăn uống thất thường, bỏ bữa hoặc ăn quá no/quá đói.
Lạm dụng thực phẩm cay nóng, nhiều dầu mỡ, đồ chiên xào, thức ăn nhanh.
Tiêu thụ thực phẩm chứa nhiều chất bảo quản, phụ gia hóa học, đồ ăn chế biến sẵn.
Uống nhiều rượu bia, cà phê, nước ngọt có gas.

Các yếu tố này không chỉ kích thích niêm mạc dạ dày mà còn làm tăng nguy cơ viêm loét, xuất huyết tiêu hóa, thậm chí là ung thư dạ dày nếu kéo dài. Ngoài ra, việc ăn quá nhanh, không nhai kỹ cũng khiến dạ dày phải làm việc quá tải, tăng nguy cơ rối loạn tiêu hóa và đau dạ dày.

Căng Thẳng, Stress Kéo Dài

Yếu tố tâm lý như căng thẳng, lo âu, stress kéo dài có tác động mạnh mẽ đến hệ thần kinh trung ương, từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến chức năng của dạ dày. Khi cơ thể rơi vào trạng thái stress, hệ thần kinh giao cảm kích thích dạ dày tăng tiết acid hydrochloric, tăng co bóp và giảm tiết chất nhầy bảo vệ niêm mạc. Điều này làm cho lớp niêm mạc dễ bị tổn thương, hình thành các ổ viêm, loét và gây ra các cơn đau dạ dày. Những người thường xuyên chịu áp lực công việc, học tập, mất ngủ hoặc mắc các rối loạn lo âu, trầm cảm có nguy cơ mắc bệnh dạ dày cao hơn. Ngoài ra, stress còn làm giảm khả năng miễn dịch, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn H. pylori phát triển và gây bệnh.

Rối loạn giấc ngủ, mất ngủ kéo dài.
Áp lực công việc, học tập, thi cử.
Các biến cố tâm lý, sang chấn tinh thần.

Kiểm soát stress và duy trì tinh thần lạc quan là yếu tố quan trọng giúp bảo vệ sức khỏe dạ dày.

Lạm Dụng Thuốc Tây

Việc sử dụng kéo dài các loại thuốc giảm đau, kháng viêm không steroid (NSAIDs) như aspirin, ibuprofen, diclofenac… là nguyên nhân hàng đầu gây tổn thương niêm mạc dạ dày. Các thuốc này ức chế enzyme cyclooxygenase (COX), làm giảm tổng hợp prostaglandin – chất có vai trò bảo vệ niêm mạc dạ dày, duy trì lưu lượng máu và kích thích tiết chất nhầy. Khi prostaglandin bị giảm, niêm mạc dạ dày trở nên mỏng manh, dễ bị acid tấn công, dẫn đến viêm loét và xuất huyết. Ngoài NSAIDs, một số loại thuốc khác cũng có thể gây tác dụng phụ lên dạ dày nếu sử dụng không đúng chỉ định:

Thuốc kháng sinh liều cao hoặc kéo dài.
Thuốc corticoid, thuốc điều trị ung thư.
Thuốc điều trị bệnh lý mạn tính như tiểu đường, tăng huyết áp.

Việc tự ý dùng thuốc hoặc lạm dụng thuốc không theo chỉ dẫn của bác sĩ có thể gây hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe dạ dày.

Thói Quen Sinh Hoạt Không Lành Mạnh

Các thói quen sinh hoạt thiếu khoa học là yếu tố nguy cơ tiềm ẩn gây đau dạ dày và các bệnh lý tiêu hóa khác. Một số thói quen xấu ảnh hưởng trực tiếp đến chức năng dạ dày gồm:

Thức khuya, ngủ không đủ giấc làm rối loạn nhịp sinh học, ảnh hưởng đến quá trình tiết dịch vị và tái tạo niêm mạc dạ dày.
Lười vận động khiến nhu động ruột giảm, tăng nguy cơ rối loạn tiêu hóa.
Hút thuốc lá làm giảm lưu lượng máu đến niêm mạc dạ dày, làm chậm quá trình hồi phục tổn thương, đồng thời tăng nguy cơ mắc các bệnh lý ác tính như ung thư dạ dày.
Sử dụng chất kích thích như ma túy, rượu mạnh, đồ uống có cồn nặng.

Việc duy trì lối sống lành mạnh, tăng cường vận động, ngủ đủ giấc và tránh xa các chất kích thích là biện pháp hữu hiệu giúp bảo vệ dạ dày.

Yếu Tố Di Truyền Và Bệnh Lý Nền

Một số trường hợp đau dạ dày có liên quan đến yếu tố di truyền hoặc mắc các bệnh lý nền mạn tính. Những người có tiền sử gia đình mắc bệnh dạ dày, đặc biệt là loét dạ dày – tá tràng hoặc ung thư dạ dày, có nguy cơ cao hơn so với người bình thường. Ngoài ra, các bệnh lý nền như:

Tiểu đường: làm rối loạn chuyển hóa, ảnh hưởng đến chức năng tiêu hóa và khả năng hồi phục của niêm mạc dạ dày.
Bệnh tuyến giáp: rối loạn hormone có thể tác động đến nhu động dạ dày và tiết dịch vị.
Bệnh gan mật: làm giảm khả năng tiêu hóa và hấp thu chất dinh dưỡng, tăng nguy cơ viêm loét dạ dày.
Rối loạn chuyển hóa: tăng nguy cơ viêm mạn tính và tổn thương niêm mạc dạ dày.

Những đối tượng này cần được theo dõi sức khỏe tiêu hóa định kỳ, tuân thủ phác đồ điều trị và có chế độ dinh dưỡng, sinh hoạt hợp lý để phòng ngừa đau dạ dày.

Triệu Chứng Đau Dạ Dày Đặc Trưng

Đau dạ dày có thể biểu hiện đa dạng, tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ tổn thương. Một số triệu chứng điển hình bao gồm:

Đau Thượng Vị

Đau thượng vị là triệu chứng nổi bật nhất của các bệnh lý dạ dày, đặc biệt là viêm loét dạ dày-tá tràng. Vị trí đau thường khu trú ở vùng trên rốn, dưới mũi ức, đôi khi lan ra sau lưng hoặc lên ngực, gây cảm giác nóng rát, tức nặng hoặc quặn thắt. Đặc điểm cơn đau có thể khác nhau tùy vào nguyên nhân:

Đau âm ỉ kéo dài: Thường gặp ở viêm dạ dày mạn tính, đau không dữ dội nhưng dai dẳng, tăng lên khi đói hoặc về đêm.
Đau dữ dội từng cơn: Gặp trong loét dạ dày cấp, đau quặn, có thể khiến người bệnh phải gập người hoặc nằm co để giảm đau.
Đau sau ăn no hoặc khi đói: Đau xuất hiện sau khi ăn thường liên quan đến loét dạ dày, còn đau khi đói thường gặp ở loét tá tràng.

Mức độ đau phụ thuộc vào mức độ tổn thương niêm mạc dạ dày, sự hiện diện của các yếu tố kích thích như rượu bia, thuốc lá, stress hoặc vi khuẩn Helicobacter pylori. Đau thượng vị kéo dài có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống, gây mất ngủ, lo âu và giảm hiệu suất lao động.

Buồn Nôn, Nôn

Buồn nôn và nôn là phản xạ bảo vệ của cơ thể khi dạ dày bị kích thích hoặc tổn thương. Người bệnh thường xuyên có cảm giác buồn nôn, nôn khan hoặc nôn ra thức ăn, dịch vị, đặc biệt sau khi ăn hoặc khi đau tăng lên. Cơ chế gây buồn nôn, nôn bao gồm:

Co bóp bất thường của dạ dày: Khi niêm mạc dạ dày bị viêm hoặc loét, các sóng nhu động trở nên rối loạn, gây cảm giác buồn nôn.
Tăng tiết dịch vị: Axit dạ dày tăng cao kích thích niêm mạc, làm xuất hiện cảm giác buồn nôn.
Ảnh hưởng thần kinh trung ương: Đau kéo dài, stress hoặc lo lắng cũng có thể kích hoạt trung tâm nôn ở não.

Nếu nôn kéo dài, người bệnh có nguy cơ mất nước, rối loạn điện giải (giảm kali, natri), dẫn đến mệt mỏi, yếu cơ, thậm chí rối loạn nhịp tim. Trường hợp nôn ra máu hoặc dịch màu đen cần nghĩ đến biến chứng xuất huyết tiêu hóa, cần cấp cứu ngay.

Chướng Bụng, Đầy Hơi

Chướng bụng, đầy hơi là biểu hiện của rối loạn chức năng tiêu hóa do dạ dày bị tổn thương. Người bệnh cảm thấy bụng căng tức, khó chịu, thường xuyên ợ hơi, ợ chua, đặc biệt sau khi ăn no hoặc dùng thực phẩm nhiều dầu mỡ, tinh bột khó tiêu. Nguyên nhân chính bao gồm:

Rối loạn nhu động dạ dày: Thức ăn lưu lại lâu trong dạ dày, lên men sinh khí, gây đầy hơi.
Giảm tiết men tiêu hóa: Khi niêm mạc dạ dày bị tổn thương, khả năng tiết men tiêu hóa giảm, thức ăn không được phân giải hoàn toàn.
Vi khuẩn lên men: Sự phát triển quá mức của vi khuẩn trong dạ dày làm tăng sinh khí, gây chướng bụng.

Triệu chứng này không chỉ gây khó chịu mà còn ảnh hưởng đến khả năng hấp thu dinh dưỡng, làm giảm cảm giác ngon miệng và tăng nguy cơ sụt cân.

Rối Loạn Tiêu Hóa

Đau dạ dày thường đi kèm các rối loạn tiêu hóa như tiêu chảy, táo bón, đi ngoài phân sống, phân lỏng hoặc có máu. Những biểu hiện này phản ánh sự mất cân bằng trong quá trình tiêu hóa và hấp thu tại dạ dày-ruột. Một số đặc điểm chuyên sâu:

Tiêu chảy: Thường gặp khi dạ dày tiết quá nhiều axit, kích thích ruột non tăng nhu động, dẫn đến đi ngoài phân lỏng.
Táo bón: Do giảm nhu động ruột hoặc do người bệnh ăn uống kém, thiếu chất xơ.
Phân sống: Thức ăn không được tiêu hóa hoàn toàn, xuất hiện trong phân, thường gặp ở viêm teo niêm mạc dạ dày.
Phân có máu: Dấu hiệu cảnh báo biến chứng xuất huyết tiêu hóa, cần được thăm khám và xử trí kịp thời.

Rối loạn tiêu hóa kéo dài làm giảm khả năng hấp thu các vi chất dinh dưỡng như sắt, vitamin B12, acid folic, dẫn đến thiếu máu, suy nhược, sụt cân, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tổng thể.

Chán Ăn, Sụt Cân

Đau dạ dày kéo dài khiến người bệnh luôn cảm thấy mệt mỏi, chán ăn, ăn không ngon miệng, dẫn đến sụt cân nhanh chóng. Cơ chế gây chán ăn bao gồm:

Đau và khó chịu sau ăn: Khi ăn vào, cơn đau tăng lên khiến người bệnh sợ ăn, giảm lượng thức ăn nạp vào.
Rối loạn tiết hormone tiêu hóa: Viêm loét dạ dày làm giảm tiết ghrelin (hormone kích thích cảm giác đói), tăng tiết leptin (hormone tạo cảm giác no).
Ảnh hưởng tâm lý: Lo lắng, stress kéo dài do bệnh lý cũng làm giảm cảm giác thèm ăn.

Nếu không được điều trị kịp thời, người bệnh có thể bị suy dinh dưỡng, giảm sức đề kháng, dễ mắc các bệnh nhiễm trùng, hồi phục chậm sau điều trị.

Biểu Hiện Toàn Thân

Ngoài các triệu chứng tiêu hóa, đau dạ dày còn có thể gây ra nhiều biểu hiện toàn thân do ảnh hưởng của viêm loét kéo dài và rối loạn hấp thu dinh dưỡng:

Sốt nhẹ: Thường gặp khi có viêm nhiễm hoặc biến chứng như xuất huyết, thủng dạ dày.
Đau đầu, chóng mặt: Do thiếu máu, mất nước hoặc rối loạn điện giải.
Mệt mỏi, mất ngủ: Đau kéo dài, khó chịu về đêm khiến người bệnh khó ngủ, ngủ không sâu giấc.
Da xanh xao, niêm mạc nhợt nhạt: Biểu hiện của thiếu máu do xuất huyết tiêu hóa mạn tính hoặc rối loạn hấp thu sắt, vitamin B12.

Những dấu hiệu này cho thấy cơ thể đang bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi tình trạng viêm loét dạ dày kéo dài, cần được thăm khám và điều trị chuyên khoa để tránh các biến chứng nguy hiểm như xuất huyết tiêu hóa, thủng dạ dày, ung thư hóa.

Biến Chứng Nguy Hiểm Của Đau Dạ Dày

Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, đau dạ dày có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và tính mạng người bệnh:

Xuất Huyết Tiêu Hóa

Xuất huyết tiêu hóa là biến chứng cấp tính và đe dọa tính mạng của các bệnh lý dạ dày, đặc biệt là viêm loét dạ dày-tá tràng. Khi lớp niêm mạc dạ dày bị tổn thương sâu, các mạch máu dưới niêm mạc dễ dàng bị ăn mòn, dẫn đến chảy máu. Tùy mức độ, xuất huyết có thể âm thầm hoặc ồ ạt, với các biểu hiện lâm sàng như:

Nôn ra máu (máu tươi hoặc máu bầm đen, có thể lẫn thức ăn)
Đi ngoài phân đen (phân sệt, màu như bã cà phê do máu đã tiêu hóa)
Mệt mỏi, hoa mắt, chóng mặt do thiếu máu cấp
Da xanh xao, vã mồ hôi, tụt huyết áp, choáng

Khi bị viêm loét dạ dày có thể dẫn để xuất huyết

Xuất huyết tiêu hóa nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời có thể gây mất máu cấp, sốc mất máu, rối loạn đông máu và tử vong. Chẩn đoán dựa vào lâm sàng, xét nghiệm máu, nội soi dạ dày để xác định vị trí và mức độ chảy máu. Điều trị bao gồm hồi sức tích cực, truyền máu, thuốc cầm máu, nội soi can thiệp hoặc phẫu thuật nếu cần thiết. Những trường hợp có bệnh lý nền như xơ gan, suy thận, rối loạn đông máu càng dễ gặp biến chứng nặng nề hơn.

Thủng Dạ Dày

Thủng dạ dày là biến chứng ngoại khoa cực kỳ nguy hiểm, thường gặp ở bệnh nhân có tiền sử loét dạ dày-tá tràng lâu ngày không điều trị hoặc điều trị không triệt để. Ổ loét ăn sâu xuyên qua toàn bộ các lớp thành dạ dày, tạo lỗ thủng thông với ổ bụng, khiến dịch vị, thức ăn, vi khuẩn tràn vào khoang bụng gây viêm phúc mạc cấp.

Đau bụng dữ dội đột ngột, đau như dao đâm, lan khắp bụng
Bụng cứng như gỗ, mất hoàn toàn nhu động ruột
Sốc: da lạnh, vã mồ hôi, mạch nhanh, huyết áp tụt
Buồn nôn, nôn, bí trung đại tiện

Thủng dạ dày là tình trạng cấp cứu ngoại khoa, cần được phẫu thuật vá lỗ thủng và làm sạch ổ bụng càng sớm càng tốt. Nếu không, bệnh nhân có nguy cơ nhiễm trùng huyết, suy đa tạng và tử vong rất cao. Những yếu tố nguy cơ làm tăng tỷ lệ thủng dạ dày gồm: sử dụng thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs), corticosteroid kéo dài, hút thuốc lá, uống rượu bia nhiều, nhiễm Helicobacter pylori.

Hẹp Môn Vị

Hẹp môn vị là hậu quả của quá trình viêm loét kéo dài ở vùng hang vị dạ dày, dẫn đến xơ hóa, sẹo co kéo làm thu hẹp lỗ môn vị (nối giữa dạ dày và tá tràng). Hẹp môn vị khiến thức ăn không thể xuống ruột non, gây ứ đọng trong dạ dày, dẫn đến các triệu chứng:

Nôn ói liên tục, đặc biệt là sau khi ăn, nôn ra thức ăn cũ, có mùi hôi
Bụng chướng, đầy hơi, khó tiêu
Suy dinh dưỡng, sụt cân nhanh do không hấp thu được dinh dưỡng
Mất nước, rối loạn điện giải (giảm kali, natri máu)
Rối loạn chuyển hóa: kiềm chuyển hóa, tăng ure máu

Hẹp môn vị nếu không được can thiệp sẽ dẫn đến suy kiệt, rối loạn chuyển hóa nặng, nguy hiểm tính mạng. Chẩn đoán dựa vào lâm sàng, X-quang dạ dày có cản quang, nội soi tiêu hóa. Điều trị chủ yếu là phẫu thuật tạo hình hoặc cắt bỏ đoạn hẹp, kết hợp điều trị nguyên nhân loét. Một số trường hợp nhẹ có thể nong môn vị qua nội soi.

Ung Thư Dạ Dày

Đau dạ dày mạn tính, đặc biệt là do nhiễm Helicobacter pylori kéo dài, là yếu tố nguy cơ hàng đầu dẫn đến ung thư dạ dày. Quá trình viêm mạn tính làm biến đổi cấu trúc niêm mạc, tăng sinh tế bào bất thường, hình thành dị sản ruột, loạn sản và cuối cùng là ung thư hóa.

Giai đoạn đầu: triệu chứng nghèo nàn, chỉ là đau âm ỉ vùng thượng vị, đầy bụng, chán ăn, sút cân nhẹ
Giai đoạn tiến triển: đau bụng dữ dội, sụt cân nhanh, nôn ra máu, đi ngoài phân đen, xuất hiện khối u vùng thượng vị, cổ trướng, hạch thượng đòn
Biến chứng: tắc môn vị, xuất huyết tiêu hóa, thủng khối u, di căn xa (gan, phổi, xương...)

Ung thư dạ dày thường tiến triển âm thầm, khó phát hiện ở giai đoạn sớm. Khi có triệu chứng rõ rệt thì bệnh đã ở giai đoạn muộn, tiên lượng xấu, tỷ lệ sống sau 5 năm rất thấp. Các yếu tố nguy cơ khác ngoài nhiễm H. pylori gồm: tiền sử gia đình, chế độ ăn nhiều muối, nitrat, hút thuốc lá, lạm dụng rượu bia, viêm teo niêm mạc dạ dày, polyp dạ dày.

Phát hiện sớm và điều trị triệt để các bệnh lý dạ dày, đặc biệt là loại bỏ H. pylori, kiểm soát viêm loét, thay đổi lối sống, tầm soát ung thư định kỳ ở nhóm nguy cơ cao là biện pháp quan trọng giúp phòng ngừa ung thư dạ dày.

Chẩn Đoán Đau Dạ Dày Chính Xác

Khám Lâm Sàng

Khám lâm sàng là bước đầu tiên và vô cùng quan trọng trong quy trình chẩn đoán đau dạ dày. Bác sĩ sẽ tiến hành khai thác tiền sử bệnh lý một cách chi tiết, bao gồm các thông tin về triệu chứng đau (vị trí, tính chất, thời gian xuất hiện, yếu tố làm tăng hoặc giảm đau), thói quen ăn uống, sinh hoạt, tiền sử sử dụng thuốc (đặc biệt là thuốc chống viêm không steroid, corticosteroid), tiền sử gia đình mắc các bệnh lý tiêu hóa hoặc ung thư dạ dày, cũng như các yếu tố nguy cơ như hút thuốc lá, uống rượu bia, stress kéo dài.

Trong quá trình khám bụng, bác sĩ sẽ kiểm tra các điểm đau đặc hiệu như vùng thượng vị, đánh giá mức độ căng cứng thành bụng, phản ứng thành bụng khi ấn, phát hiện các dấu hiệu gợi ý biến chứng như thủng dạ dày (phản ứng thành bụng, bụng cứng như gỗ), xuất huyết tiêu hóa (da niêm mạc nhợt, mạch nhanh, huyết áp tụt). Ngoài ra, việc nghe âm ruột giúp đánh giá hoạt động của hệ tiêu hóa, phát hiện các dấu hiệu tắc ruột hoặc liệt ruột. Kiểm tra các dấu hiệu toàn thân như sốt, sụt cân, vàng da cũng rất quan trọng để loại trừ các nguyên nhân khác hoặc phát hiện sớm các biến chứng nguy hiểm.

Một số dấu hiệu lâm sàng đặc trưng có thể gặp ở bệnh nhân đau dạ dày:

Đau vùng thượng vị: Đau âm ỉ, nóng rát, có thể lan ra sau lưng hoặc lên ngực, thường liên quan đến bữa ăn.
Buồn nôn, nôn: Đặc biệt là sau khi ăn hoặc khi đau nhiều.
Chán ăn, đầy bụng, khó tiêu: Cảm giác no sớm, đầy hơi, ợ hơi, ợ chua.
Sút cân không rõ nguyên nhân: Gợi ý các bệnh lý ác tính hoặc biến chứng.
Thiếu máu: Da xanh, niêm mạc nhợt, có thể do xuất huyết tiêu hóa mạn tính.

Nội Soi Dạ Dày

Nội soi dạ dày (gastroscopy) là phương pháp chẩn đoán hình ảnh hiện đại, có độ chính xác cao nhất trong phát hiện các tổn thương thực thể của dạ dày. Thủ thuật này sử dụng một ống soi mềm, đầu có gắn camera và nguồn sáng, đưa qua miệng xuống thực quản, dạ dày và tá tràng. Nội soi cho phép quan sát trực tiếp niêm mạc dạ dày, xác định chính xác vị trí, kích thước, hình thái của các tổn thương như viêm, loét, polyp, khối u, dị dạng mạch máu.

Nội soi là phương pháp chuẩn đoán đau dạ dày bằng hình ảnh cho kết quả chính xác nhất

Ưu điểm nổi bật của nội soi dạ dày:

Phát hiện sớm các tổn thương nhỏ mà các phương pháp khác như X-quang, siêu âm không thể nhận biết.
Lấy mẫu sinh thiết tại vị trí nghi ngờ để làm xét nghiệm mô bệnh học, giúp chẩn đoán xác định viêm dạ dày, loét dạ dày, ung thư dạ dày, dị sản ruột, hoặc các tổn thương tiền ung thư.
Kiểm tra sự hiện diện của vi khuẩn Helicobacter pylori (H. pylori) bằng test urease nhanh hoặc nhuộm mô bệnh học.
Đánh giá mức độ tổn thương (nông, sâu, lan tỏa hay khu trú), phát hiện các biến chứng như xuất huyết, thủng, hẹp môn vị.
Loại trừ các nguyên nhân khác gây đau bụng như viêm thực quản, viêm tá tràng, ung thư thực quản, dị vật.

Ngoài ra, nội soi còn có thể kết hợp các thủ thuật điều trị như cầm máu ổ loét, lấy dị vật, cắt polyp, tiêm xơ, hoặc nong hẹp môn vị. Tuy nhiên, nội soi dạ dày là thủ thuật xâm lấn, có thể gây khó chịu, buồn nôn, đau họng nhẹ sau khi thực hiện, và cần được chỉ định bởi bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa.

Xét Nghiệm Hỗ Trợ

Xét nghiệm máu: Được sử dụng để đánh giá các chỉ số huyết học (hồng cầu, hemoglobin, hematocrit) nhằm phát hiện thiếu máu do xuất huyết tiêu hóa mạn tính hoặc cấp tính. Ngoài ra, xét nghiệm bạch cầu, CRP, tốc độ lắng máu giúp phát hiện tình trạng viêm nhiễm, nhiễm trùng hoặc các bệnh lý toàn thân liên quan. Một số trường hợp có thể kiểm tra chức năng gan, thận, điện giải đồ để đánh giá biến chứng hoặc loại trừ các nguyên nhân khác.
Xét nghiệm phân: Được chỉ định để phát hiện máu ẩn trong phân (test tìm máu ẩn FOBT), giúp chẩn đoán xuất huyết tiêu hóa mức độ nhẹ, không biểu hiện ra ngoài. Ngoài ra, xét nghiệm phân còn có thể tìm vi khuẩn H. pylori bằng kỹ thuật PCR hoặc test kháng nguyên, với độ nhạy và độ đặc hiệu cao.
Xét nghiệm hơi thở: Test hơi thở ure (Urea Breath Test) là phương pháp không xâm lấn, an toàn, có giá trị cao trong phát hiện H. pylori. Bệnh nhân sẽ uống dung dịch chứa ure đánh dấu đồng vị, nếu có H. pylori trong dạ dày, vi khuẩn này sẽ phân hủy ure thành khí CO₂ đánh dấu, được phát hiện qua hơi thở. Phương pháp này đặc biệt hữu ích trong theo dõi hiệu quả điều trị diệt H. pylori.
Chụp X-quang dạ dày: Thường được thực hiện với thuốc cản quang baryt, giúp đánh giá hình thái, phát hiện các bất thường cấu trúc như loét, khối u, hẹp môn vị, dị dạng dạ dày. Tuy nhiên, độ nhạy và độ đặc hiệu của X-quang thấp hơn nội soi, chủ yếu dùng trong các trường hợp không thể nội soi hoặc để khảo sát toàn bộ đường tiêu hóa trên.
Siêu âm bụng: Không trực tiếp đánh giá được tổn thương niêm mạc dạ dày nhưng rất hữu ích trong việc loại trừ các nguyên nhân đau bụng khác như sỏi mật, viêm tụy cấp, u gan, giãn tĩnh mạch cửa, hoặc các khối u ngoài dạ dày. Siêu âm còn giúp phát hiện dịch ổ bụng, dấu hiệu thủng tạng rỗng, hoặc các biến chứng khác.

Ngoài các xét nghiệm trên, trong một số trường hợp đặc biệt, bác sĩ có thể chỉ định thêm các phương pháp chẩn đoán hình ảnh hiện đại như CT scan ổ bụng, chụp cộng hưởng từ (MRI) để đánh giá chi tiết hơn các tổn thương sâu, phát hiện di căn hoặc các khối u ngoài dạ dày. Các xét nghiệm miễn dịch, sinh hóa, marker ung thư (CA 72-4, CEA, CA 19-9) cũng có thể được chỉ định khi nghi ngờ ung thư dạ dày.

Việc phối hợp linh hoạt giữa khám lâm sàng, nội soi dạ dày và các xét nghiệm hỗ trợ giúp nâng cao độ chính xác trong chẩn đoán nguyên nhân đau dạ dày, từ đó xây dựng phác đồ điều trị phù hợp, hiệu quả và phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm.

Cách Điều Trị Đau Dạ Dày Hiệu Quả

Nguyên Tắc Điều Trị Đau Dạ Dày

Điều trị đau dạ dày là một quá trình toàn diện, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các phương pháp y học hiện đại, y học cổ truyền, thay đổi lối sống và kiểm soát các yếu tố nguy cơ. Mục tiêu điều trị không chỉ dừng lại ở việc giảm nhanh triệu chứng mà còn phải làm lành tổn thương niêm mạc dạ dày, phòng ngừa biến chứng nguy hiểm như xuất huyết, thủng dạ dày, ung thư hóa, đồng thời ngăn ngừa tái phát lâu dài. Tuân thủ phác đồ điều trị là yếu tố then chốt, bao gồm việc dùng thuốc đúng liều, đủ thời gian, tái khám định kỳ để đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phác đồ khi cần thiết. Người bệnh cần phối hợp chặt chẽ với bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa, không tự ý ngưng thuốc hoặc thay đổi liều lượng, tránh nguy cơ kháng thuốc hoặc biến chứng nặng hơn.

Điều Trị Bằng Thuốc Tây Y

Thuốc ức chế tiết acid dạ dày (PPI): Omeprazole, esomeprazole, lansoprazole, pantoprazole… là nhóm thuốc chủ lực giúp ức chế mạnh men H+/K+ ATPase tại tế bào thành dạ dày, giảm tiết acid hiệu quả, tạo điều kiện cho niêm mạc dạ dày phục hồi. PPI thường được chỉ định trong loét dạ dày-tá tràng, viêm dạ dày cấp và mạn tính, hội chứng Zollinger-Ellison.
Thuốc kháng histamin H2: Ranitidine, famotidine… hoạt động bằng cách ức chế cạnh tranh với histamin tại thụ thể H2 trên tế bào thành, từ đó giảm tiết acid dịch vị. Tuy hiệu quả kém hơn PPI nhưng vẫn được sử dụng trong một số trường hợp nhẹ hoặc phối hợp điều trị.
Thuốc bảo vệ niêm mạc dạ dày: Sucralfate, bismuth subcitrate… tạo lớp màng bao phủ lên ổ loét, ngăn acid và pepsin tấn công, thúc đẩy quá trình lành vết loét. Bismuth còn có tác dụng diệt khuẩn H. pylori khi phối hợp với kháng sinh.
Kháng sinh diệt Helicobacter pylori: Đối với các trường hợp xác định nhiễm H. pylori, phác đồ tiệt trừ thường kết hợp 2-3 loại kháng sinh như clarithromycin, amoxicillin, metronidazole, tetracycline… cùng với PPI và bismuth. Liệu trình kéo dài 10-14 ngày, cần tuân thủ nghiêm ngặt để tránh kháng thuốc.
Thuốc chống co thắt: Alverine, mebeverine… giúp giảm đau bụng, giảm co thắt cơ trơn dạ dày, cải thiện triệu chứng đầy hơi, khó tiêu.
Thuốc chống nôn, chống đầy hơi, hỗ trợ tiêu hóa: Domperidone, metoclopramide, simethicone… hỗ trợ kiểm soát các triệu chứng đi kèm như buồn nôn, nôn, chướng bụng.

Việc sử dụng thuốc Tây y cần được chỉ định và theo dõi sát bởi bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa. Người bệnh tuyệt đối không tự ý mua thuốc, ngưng thuốc hoặc thay đổi liều lượng khi chưa có ý kiến chuyên môn, vì có thể gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng như rối loạn tiêu hóa, suy gan thận, loạn khuẩn đường ruột, kháng thuốc hoặc tái phát bệnh nặng hơn.

Điều Trị Đau Dạ Dày Bằng Đông Y

Đông y chú trọng vào việc cân bằng tạng phủ, kiện tỳ, bổ vị, hóa thấp, giảm đau, chống viêm và thúc đẩy quá trình hồi phục niêm mạc dạ dày. Các bài thuốc Đông y thường phối hợp nhiều vị thảo dược, tác động đa chiều lên hệ tiêu hóa, giúp cải thiện triệu chứng và nâng cao sức đề kháng.

Cam thảo: Có tác dụng chống viêm, bảo vệ niêm mạc, giảm đau dạ dày.
Bạch truật: Kiện tỳ, bổ khí, hỗ trợ tiêu hóa, giảm đầy bụng, khó tiêu.
Hoàng liên: Thanh nhiệt, giải độc, kháng khuẩn, hỗ trợ điều trị viêm loét dạ dày.
Ô tặc cốt (mai mực): Trung hòa acid, bảo vệ niêm mạc, giảm đau.
Bồ công anh: Thanh nhiệt, giải độc, chống viêm, hỗ trợ làm lành tổn thương.
Nghệ vàng, mật ong: Nghệ chứa curcumin có tác dụng chống viêm, chống oxy hóa, thúc đẩy tái tạo niêm mạc; mật ong giúp làm dịu, bảo vệ niêm mạc, hỗ trợ liền sẹo.

Nghệ vàng và mật ong giúp làm dịu và bảo vệ nên mạc dạ dày

Lưu ý: Các bài thuốc Đông y cần được kê đơn, bốc thuốc và gia giảm liều lượng bởi thầy thuốc có chuyên môn. Không tự ý sử dụng hoặc kết hợp với thuốc Tây y mà không có chỉ định, tránh nguy cơ ngộ độc, dị ứng hoặc tương tác thuốc bất lợi.

Thay Đổi Chế Độ Ăn Uống Và Sinh Hoạt

Ăn uống đúng giờ, chia nhỏ bữa ăn: Giúp dạ dày không bị quá tải, giảm tiết acid dư thừa, hạn chế tình trạng đau và khó chịu.
Ưu tiên thực phẩm mềm, dễ tiêu: Cháo, súp, cơm nát, rau củ luộc, thịt nạc, cá hấp… giúp giảm áp lực lên dạ dày, hỗ trợ tiêu hóa.
Tránh thực phẩm kích thích: Thức ăn cay nóng, chiên xào, nhiều dầu mỡ, đồ ăn nhanh, thực phẩm lên men (dưa muối, cà muối), đồ uống có cồn, cà phê, nước ngọt có gas… vì chúng làm tăng tiết acid, kích thích niêm mạc dạ dày, dễ gây đau và viêm loét.
Bổ sung rau xanh, trái cây tươi, uống đủ nước: Cung cấp vitamin, khoáng chất, chất xơ giúp tăng cường sức đề kháng, hỗ trợ quá trình làm lành tổn thương.
Hạn chế thuốc lá, rượu bia, chất kích thích: Đây là các yếu tố nguy cơ hàng đầu gây viêm loét, ung thư dạ dày và làm giảm hiệu quả điều trị.
Ngủ đủ giấc, tránh thức khuya, giảm căng thẳng: Stress kéo dài làm tăng tiết acid, rối loạn vận động dạ dày, tăng nguy cơ tái phát bệnh.
Tập thể dục nhẹ nhàng, duy trì cân nặng hợp lý: Vận động giúp tăng cường lưu thông máu, hỗ trợ tiêu hóa, giảm áp lực lên dạ dày.

Điều Trị Ngoại Khoa

Khi đau dạ dày tiến triển thành các biến chứng nặng như xuất huyết tiêu hóa không kiểm soát, thủng dạ dày, hẹp môn vị, ung thư dạ dày, can thiệp ngoại khoa là lựa chọn bắt buộc nhằm cứu sống người bệnh và ngăn ngừa các hậu quả nghiêm trọng.

Phẫu thuật cắt bỏ một phần hoặc toàn bộ dạ dày: Áp dụng trong các trường hợp ung thư dạ dày, loét dạ dày không đáp ứng điều trị nội khoa, thủng dạ dày lớn.
Nối thông dạ dày – ruột: Giúp lưu thông thức ăn khi có hẹp môn vị hoặc tắc nghẽn do khối u.
Cầm máu, vá lỗ thủng: Được thực hiện trong các trường hợp xuất huyết tiêu hóa ồ ạt hoặc thủng dạ dày cấp tính.

Sau phẫu thuật, người bệnh cần được chăm sóc đặc biệt, phục hồi chức năng tiêu hóa, theo dõi sát các dấu hiệu nhiễm trùng, suy dinh dưỡng, rối loạn chuyển hóa và phòng ngừa biến chứng lâu dài.

Phòng Ngừa Đau Dạ Dày Hiệu Quả

Chế Độ D

Đau dạ dày là một trong những vấn đề tiêu hóa phổ biến, gây ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống. Việc phòng ngừa đau dạ dày không chỉ dựa vào thuốc mà còn phụ thuộc rất nhiều vào chế độ ăn uống, sinh hoạt và kiểm soát căng thẳng. Chế độ D là một phương pháp phòng ngừa đau dạ dày dựa trên các nguyên tắc dinh dưỡng khoa học, kết hợp với lối sống lành mạnh nhằm bảo vệ niêm mạc dạ dày, giảm nguy cơ viêm loét và các biến chứng liên quan.

Nguyên tắc cơ bản của Chế độ D:

Ăn uống điều độ, đúng giờ: Việc ăn uống không đúng bữa, bỏ bữa hoặc ăn quá no, quá đói đều có thể làm tăng tiết acid dạ dày, gây kích thích niêm mạc và dẫn đến đau dạ dày. Nên chia nhỏ bữa ăn thành 4-6 bữa/ngày, ăn chậm, nhai kỹ để giảm áp lực lên dạ dày.
Lựa chọn thực phẩm an toàn, dễ tiêu hóa: Ưu tiên các loại thực phẩm mềm, ít chất béo, giàu chất xơ hòa tan như cháo, súp, khoai lang, bí đỏ, chuối chín, táo, yến mạch. Tránh các món chiên xào nhiều dầu mỡ, thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhanh, các loại gia vị cay nóng như ớt, tiêu, tỏi sống.
Hạn chế thực phẩm và đồ uống kích thích: Cà phê, rượu bia, nước ngọt có gas, socola, trà đặc, các loại nước tăng lực đều có thể làm tăng tiết acid dạ dày và gây kích ứng niêm mạc. Nên thay thế bằng nước lọc, nước ép trái cây tươi (không quá chua), sữa ít béo hoặc sữa chua không đường.
Bổ sung thực phẩm bảo vệ niêm mạc dạ dày: Một số thực phẩm giàu flavonoid, polyphenol như nghệ, mật ong, trà xanh, rau xanh đậm, các loại hạt có thể giúp tăng cường sức đề kháng cho niêm mạc dạ dày, hỗ trợ phòng ngừa viêm loét.
Kiểm soát căng thẳng, stress: Stress kéo dài làm tăng tiết cortisol và acid dịch vị, là yếu tố nguy cơ hàng đầu gây đau dạ dày. Cần xây dựng thói quen thư giãn, tập thể dục nhẹ nhàng, ngủ đủ giấc và cân bằng công việc với nghỉ ngơi.

Nên ăn uống đầy đủ chất và ăn những thực phẩm nhiều chất xơ tốt cho dạ dày

Chi tiết về các nhóm thực phẩm nên và không nên sử dụng trong Chế độ D:

Nhóm thực phẩm	Nên sử dụng	Không nên sử dụng
Ngũ cốc	Cháo, cơm mềm, bánh mì trắng, yến mạch	Bánh mì nguyên hạt, ngũ cốc nguyên cám, xôi nếp
Thịt, cá, trứng	Thịt nạc, cá hấp, trứng luộc	Thịt mỡ, cá chiên, trứng rán, đồ hộp
Rau củ	Bí đỏ, khoai tây, cà rốt, rau xanh nấu chín	Rau sống, dưa muối, hành tỏi sống
Trái cây	Chuối chín, táo, lê, đu đủ	Cam, chanh, bưởi, dứa, xoài xanh
Sữa và chế phẩm	Sữa tươi ít béo, sữa chua không đường	Sữa đặc, phô mai béo, kem
Gia vị	Gừng, nghệ, rau thơm vừa phải	Ớt, tiêu, mù tạt, nước mắm nguyên chất
Đồ uống	Nước lọc, nước ép trái cây ngọt	Cà phê, rượu bia, nước ngọt có gas

Những lưu ý chuyên sâu trong xây dựng Chế độ D:

Kiểm soát lượng acid dạ dày: Ngoài việc tránh thực phẩm kích thích, nên bổ sung các thực phẩm có khả năng trung hòa acid như bánh mì trắng, khoai tây luộc, sữa ít béo. Tuyệt đối không ăn quá no hoặc để bụng quá đói, vì cả hai trạng thái này đều làm tăng tiết acid.
Chú ý đến nhiệt độ thức ăn: Thức ăn quá nóng hoặc quá lạnh đều có thể gây co thắt dạ dày, làm tổn thương niêm mạc. Nên ăn thức ăn ấm, tránh các món lạnh như kem, nước đá hoặc các món vừa lấy ra khỏi tủ lạnh.
Không nằm ngay sau khi ăn: Sau bữa ăn, nên ngồi nghỉ hoặc đi lại nhẹ nhàng 20-30 phút để hỗ trợ tiêu hóa, giảm nguy cơ trào ngược dạ dày thực quản.
Kiểm soát cân nặng: Thừa cân, béo phì làm tăng áp lực lên ổ bụng, dễ gây trào ngược acid và đau dạ dày. Cần duy trì cân nặng hợp lý thông qua chế độ ăn và vận động phù hợp.
Không tự ý sử dụng thuốc giảm đau, kháng viêm: Các thuốc nhóm NSAIDs (ibuprofen, aspirin, diclofenac...) là nguyên nhân phổ biến gây viêm loét dạ dày. Nếu cần dùng thuốc, nên tham khảo ý kiến bác sĩ và sử dụng kèm thuốc bảo vệ dạ dày.
Chú ý vệ sinh an toàn thực phẩm: Thực phẩm ôi thiu, nhiễm khuẩn, không đảm bảo vệ sinh là nguyên nhân gây viêm dạ dày cấp tính. Luôn rửa tay trước khi ăn, chọn thực phẩm tươi sạch, nấu chín kỹ.

Vai trò của các vi chất dinh dưỡng trong phòng ngừa đau dạ dày:

Vitamin A, C, E: Có tác dụng chống oxy hóa, bảo vệ niêm mạc dạ dày khỏi tác động của gốc tự do và các yếu tố gây viêm.
Kẽm, selen: Tham gia vào quá trình tái tạo tế bào niêm mạc, tăng cường miễn dịch, giúp dạ dày phục hồi nhanh hơn khi bị tổn thương nhẹ.
Chất xơ hòa tan: Giúp làm dịu niêm mạc, hỗ trợ hệ vi sinh vật đường ruột, giảm nguy cơ táo bón và các rối loạn tiêu hóa đi kèm.

Những thói quen sinh hoạt hỗ trợ Chế độ D:

Tập thể dục đều đặn: Các hoạt động như đi bộ, yoga, bơi lội giúp tăng cường lưu thông máu, giảm stress và hỗ trợ tiêu hóa.
Ngủ đủ giấc: Thiếu ngủ làm tăng nguy cơ rối loạn tiêu hóa, giảm sức đề kháng của niêm mạc dạ dày.
Tránh hút thuốc lá: Nicotin và các hóa chất trong thuốc lá làm giảm lưu lượng máu đến niêm mạc dạ dày, tăng nguy cơ viêm loét và ung thư dạ dày.
Kiểm soát cảm xúc: Lo âu, căng thẳng kéo dài làm rối loạn vận động dạ dày, tăng tiết acid và dễ gây đau dạ dày.

Lưu ý khi áp dụng Chế độ D cho từng đối tượng:

Người già: Nên ưu tiên thực phẩm mềm, dễ tiêu, bổ sung thêm men vi sinh để hỗ trợ tiêu hóa.
Trẻ em: Tránh các món cay, chua, đồ uống có gas; tăng cường rau củ, trái cây ngọt, sữa chua không đường.
Phụ nữ mang thai: Chú ý bổ sung sắt, canxi, acid folic từ nguồn thực phẩm tự nhiên, tránh các món chiên rán nhiều dầu mỡ.
Người có bệnh lý nền (tiểu đường, tăng huyết áp): Tham khảo ý kiến chuyên gia dinh dưỡng để điều chỉnh lượng muối, đường, chất béo phù hợp.