Táo Bón Ra Máu: Nguyên Nhân, Cách Phòng Tránh Và Điều Trị

Táo bón ra máu là dấu hiệu cảnh báo vấn đề tiêu hóa, thường do rặn mạnh hoặc nứt hậu môn. Tìm hiểu nguyên nhân, cách phòng tránh và điều trị hiệu quả để bảo vệ sức khỏe.

Hiện tượng táo bón ra máu: Đặc điểm và nguyên nhân

Táo bón ra máu là một biểu hiện lâm sàng thường gặp trong thực hành y khoa, đặc trưng bởi sự khó khăn trong việc đại tiện kèm theo hiện tượng xuất huyết từ đường tiêu hóa dưới. Máu có thể xuất hiện dưới dạng máu đỏ tươi hoặc đỏ thẫm, tùy thuộc vào vị trí tổn thương trong ống tiêu hóa. Sự khác biệt về màu sắc máu giúp định hướng chẩn đoán nguyên nhân và vị trí chảy máu.

Táo bón ra máu gây khó khăn và đau rát khi đi đại tiện

Về mặt sinh lý bệnh, táo bón xảy ra do sự vận chuyển chậm của phân trong đại tràng, dẫn đến quá trình hấp thu nước kéo dài, làm phân trở nên khô cứng, kích thước lớn và khó di chuyển qua trực tràng. Khi người bệnh cố gắng rặn mạnh để tống phân ra ngoài, áp lực tăng đột ngột tại vùng hậu môn - trực tràng có thể gây tổn thương niêm mạc, dẫn đến chảy máu.

Đặc điểm của máu trong táo bón ra máu:

Máu đỏ tươi: Thường xuất hiện trên bề mặt phân hoặc giấy vệ sinh, gợi ý tổn thương ở vùng hậu môn hoặc trực tràng thấp.
Máu đỏ thẫm hoặc lẫn trong phân: Thường liên quan đến tổn thương ở đại tràng hoặc trực tràng cao hơn.

Nguyên nhân chính của táo bón ra máu được phân tích chuyên sâu như sau:

Rách nứt hậu môn (Fissure hậu môn): Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra chảy máu khi táo bón. Fissure hậu môn là một vết rách nhỏ ở niêm mạc ống hậu môn, thường nằm ở vị trí 6 giờ hoặc 12 giờ trên mặt cắt ngang. Nguyên nhân chủ yếu là do phân cứng, kích thước lớn gây tổn thương cơ thắt hậu môn trong quá trình đại tiện. Bệnh nhân thường có cảm giác đau rát dữ dội khi đi đại tiện, máu chảy ra thường là máu đỏ tươi, nhỏ giọt hoặc dính trên bề mặt phân. Nếu không được điều trị kịp thời, vết nứt có thể trở thành mãn tính, gây co thắt cơ thắt hậu môn và làm tăng áp lực, tạo thành vòng luẩn quẩn khó chữa.
Trĩ: Trĩ là sự giãn tĩnh mạch vùng hậu môn - trực tràng do tăng áp lực tĩnh mạch khi rặn đại tiện hoặc do các yếu tố khác như mang thai, béo phì, ngồi lâu. Trĩ được phân thành trĩ nội và trĩ ngoại, trong đó trĩ nội thường gây chảy máu đỏ tươi, không đau, máu thường nhỏ giọt sau khi đại tiện. Trĩ ngoại có thể gây đau, sưng tấy và chảy máu khi búi trĩ bị viêm hoặc huyết khối. Việc táo bón kéo dài làm tăng áp lực lên các búi trĩ, khiến chúng dễ bị tổn thương và chảy máu.

Trĩ hoặc rách hậu môn là nguyên nhân gây ra táo bón ra máu

Polyp hoặc khối u đại trực tràng: Polyp đại trực tràng là những tổn thương tăng sinh bất thường của niêm mạc đại tràng hoặc trực tràng, có thể lành tính hoặc ác tính. Polyp thường không gây triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu, nhưng khi kích thước lớn hoặc bị loét, có thể gây chảy máu kéo dài, máu thường lẫn trong phân hoặc có màu đỏ thẫm. Khối u đại trực tràng ác tính cũng có thể biểu hiện bằng chảy máu, thay đổi thói quen đại tiện ( táo bón xen kẽ tiêu chảy), đau bụng, sụt cân. Việc phát hiện sớm các tổn thương này qua nội soi đại tràng là rất quan trọng để phòng ngừa ung thư.
Viêm đại tràng hoặc nhiễm trùng đường tiêu hóa: Viêm đại tràng do nhiều nguyên nhân như viêm đại tràng mạn tính (viêm loét đại tràng, bệnh Crohn), nhiễm khuẩn (Salmonella, Shigella, Campylobacter), hoặc do ký sinh trùng có thể gây tổn thương niêm mạc đại tràng, dẫn đến chảy máu và rối loạn chức năng ruột. Người bệnh thường có triệu chứng đi kèm như đau bụng, tiêu chảy hoặc táo bón xen kẽ, sốt, mệt mỏi. Viêm niêm mạc đại tràng làm giảm khả năng hấp thu nước và điện giải, góp phần gây táo bón và chảy máu.

Các yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng táo bón ra máu:

Chế độ ăn thiếu chất xơ, ít nước.
Thói quen đại tiện không đều đặn, nhịn đại tiện.
Ít vận động, lối sống tĩnh tại.
Bệnh lý thần kinh hoặc cơ vùng chậu ảnh hưởng đến chức năng đại tiện.
Sử dụng thuốc gây táo bón như thuốc giảm đau nhóm opioid, thuốc chống trầm cảm.
Phụ nữ mang thai do áp lực tử cung lên trực tràng và thay đổi nội tiết.

Chẩn đoán phân biệt trong trường hợp táo bón ra máu cần được thực hiện kỹ lưỡng để loại trừ các bệnh lý nghiêm trọng khác như ung thư đại trực tràng, viêm loét đại tràng, bệnh lý máu đông hoặc rối loạn đông máu. Các phương pháp chẩn đoán bao gồm:

Khám lâm sàng vùng hậu môn trực tràng.
Nội soi đại tràng hoặc nội soi hậu môn trực tràng để quan sát trực tiếp tổn thương.
Chụp X-quang hoặc CT scan khi nghi ngờ tổn thương sâu hoặc khối u.
Xét nghiệm phân tìm máu ẩn, phân tích vi sinh để loại trừ nhiễm trùng.
Xét nghiệm máu đánh giá tình trạng thiếu máu, viêm hoặc các rối loạn khác.

Khi bị táo bón ra máu nhiều thì nên đi khám và điều trị ngay

Triệu chứng và dấu hiệu nhận biết táo bón ra máu

Táo bón ra máu là một tình trạng phổ biến nhưng không nên xem nhẹ, bởi nó có thể là dấu hiệu cảnh báo nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng liên quan đến hệ tiêu hóa. Việc hiểu rõ các triệu chứng và dấu hiệu nhận biết sẽ giúp người bệnh phát hiện sớm và có biện pháp xử lý kịp thời.

1. Đau rát khi đại tiện

Đau rát khi đi đại tiện là triệu chứng điển hình nhất của táo bón ra máu. Nguyên nhân chủ yếu là do phân cứng, khô và kích thước lớn gây áp lực mạnh lên niêm mạc hậu môn, dẫn đến tổn thương và viêm loét. Cảm giác đau có thể xuất hiện ngay trước khi đại tiện, trong quá trình rặn hoặc sau khi đi tiêu xong. Đau rát không chỉ làm người bệnh khó chịu mà còn có thể khiến họ sợ hãi, dẫn đến việc nhịn đại tiện, làm tình trạng táo bón trở nên nghiêm trọng hơn.

2. Máu đỏ tươi trên phân hoặc giấy vệ sinh

Máu đỏ tươi là dấu hiệu đặc trưng của táo bón ra máu, thường xuất hiện ở giai đoạn đầu khi tổn thương niêm mạc hậu môn chưa lan rộng. Máu thường không lẫn vào phân mà chỉ dính trên bề mặt phân hoặc giấy vệ sinh sau khi lau. Màu sắc đỏ tươi cho thấy máu chảy từ vị trí gần hậu môn, thường là do nứt kẽ hậu môn hoặc trĩ ngoại. Nếu máu có màu sẫm hoặc lẫn trong phân, cần thận trọng vì có thể liên quan đến các bệnh lý khác như polyp đại tràng hoặc ung thư đại trực tràng.

3. Cảm giác muốn đi đại tiện nhưng không thể

Táo bón gây ra cảm giác đầy bụng, khó chịu và muốn đi đại tiện nhưng không thể hoặc chỉ đi được một phần phân. Tình trạng này gọi là “bí đại tiện” hoặc “đại tiện không hết”. Nguyên nhân là do phân bị ứ đọng lâu ngày trong đại tràng, mất nước làm phân khô cứng, khó di chuyển qua trực tràng và hậu môn. Cảm giác này không chỉ gây khó chịu mà còn làm tăng áp lực lên thành ruột, dẫn đến nguy cơ tổn thương niêm mạc và chảy máu.

4. Phân cứng, nhỏ hoặc vón cục

Đặc trưng của táo bón là phân có hình dạng cứng, nhỏ, vón cục hoặc dạng viên bi. Điều này xảy ra do sự hấp thu nước quá mức trong đại tràng khiến phân mất độ ẩm cần thiết, trở nên khô và khó di chuyển. Phân cứng không chỉ gây đau khi đi đại tiện mà còn dễ làm tổn thương niêm mạc hậu môn, gây nứt kẽ và chảy máu. Ngoài ra, phân vón cục còn làm tăng áp lực trong lòng ruột, ảnh hưởng đến chức năng nhu động ruột và làm tình trạng táo bón kéo dài.

5. Mệt mỏi hoặc suy nhược

Nếu tình trạng chảy máu kéo dài, người bệnh có thể bị thiếu máu do mất máu mạn tính. Thiếu máu sẽ dẫn đến các triệu chứng toàn thân như mệt mỏi, chóng mặt, da xanh xao, tim đập nhanh và giảm khả năng tập trung. Đây là dấu hiệu cảnh báo cần được thăm khám và điều trị kịp thời để tránh các biến chứng nghiêm trọng như suy giảm chức năng tim mạch hoặc suy nhược cơ thể.

6. Các dấu hiệu kèm theo khác

Ngứa hậu môn: Do viêm nhiễm hoặc kích ứng niêm mạc hậu môn khi có máu và phân cứng tiếp xúc lâu ngày.
Tiết dịch hậu môn: Một số trường hợp có thể xuất hiện dịch nhầy hoặc dịch mủ do viêm nhiễm kèm theo.
Phù nề hoặc sưng tấy quanh hậu môn: Thường gặp khi có trĩ hoặc nứt kẽ hậu môn nặng.
Thay đổi thói quen đại tiện: Người bệnh có thể bị táo bón kéo dài xen kẽ với tiêu chảy do rối loạn chức năng ruột.

Sữa chua là một loại thức ăn hỗ trợ nhuận tràng tốt cho tiêu hóa

7. Phân biệt táo bón ra máu với các bệnh lý khác

Mặc dù táo bón ra máu thường do các tổn thương cơ học như nứt kẽ hậu môn hoặc trĩ, nhưng cũng cần lưu ý phân biệt với các bệnh lý nguy hiểm khác như viêm đại tràng, polyp đại tràng, ung thư đại trực tràng hoặc bệnh lý viêm nhiễm đường tiêu hóa. Một số dấu hiệu cảnh báo cần đi khám ngay bao gồm:

Máu lẫn trong phân có màu đen hoặc nâu sẫm.
Đau bụng dữ dội, kéo dài hoặc có dấu hiệu sốt.
Sút cân không rõ nguyên nhân.
Thay đổi thói quen đại tiện kéo dài trên 2 tuần.
Tiêu phân lỏng xen kẽ với táo bón.

Việc thăm khám chuyên khoa và làm các xét nghiệm cần thiết như nội soi đại tràng, xét nghiệm máu sẽ giúp xác định chính xác nguyên nhân và mức độ tổn thương, từ đó có phác đồ điều trị phù hợp.

Phương pháp chẩn đoán và điều trị táo bón ra máu

Chẩn đoán

Táo bón ra máu là một triệu chứng cảnh báo nhiều bệnh lý đường tiêu hóa, từ các tổn thương lành tính đến các bệnh lý ác tính. Việc chẩn đoán chính xác nguyên nhân là yếu tố then chốt để lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp và hiệu quả. Quá trình chẩn đoán thường bao gồm các bước sau:

Khám lâm sàng chi tiết: Bác sĩ tiến hành kiểm tra vùng hậu môn trực tràng nhằm phát hiện các tổn thương bề mặt như nứt kẽ hậu môn, trĩ nội hoặc trĩ ngoại, polyp hậu môn hoặc các khối u. Khám trực tràng bằng ngón tay giúp đánh giá tình trạng đau, khối u hoặc sự bất thường về cấu trúc.
Xét nghiệm phân: Phân tích mẫu phân nhằm phát hiện máu ẩn (FOBT - fecal occult blood test), giúp phát hiện chảy máu không nhìn thấy bằng mắt thường. Ngoài ra, xét nghiệm phân còn giúp loại trừ nguyên nhân nhiễm trùng như vi khuẩn, ký sinh trùng hoặc vi rút gây viêm ruột, dẫn đến chảy máu và táo bón.
Nội soi đại trực tràng (colonoscopy): Đây là phương pháp chẩn đoán hình ảnh tiêu chuẩn vàng, cho phép quan sát trực tiếp toàn bộ niêm mạc đại tràng và trực tràng. Nội soi giúp phát hiện các tổn thương như polyp, viêm loét, trĩ nội, hoặc khối u ác tính. Trong quá trình nội soi, bác sĩ có thể lấy mẫu sinh thiết để làm xét nghiệm mô học nhằm xác định bản chất tổn thương.
Chụp X-quang hoặc CT scan: Được chỉ định trong những trường hợp nghi ngờ tổn thương sâu hoặc phức tạp, ví dụ như áp xe hậu môn, viêm túi thừa đại tràng hoặc khối u lớn. CT scan giúp đánh giá mức độ lan rộng của tổn thương, mối liên quan với các cấu trúc lân cận và hỗ trợ lập kế hoạch điều trị.
Siêu âm nội soi (EUS): Trong một số trường hợp đặc biệt, siêu âm nội soi được sử dụng để đánh giá sâu hơn các tổn thương ở vùng hậu môn trực tràng, đặc biệt là các khối u hoặc áp xe.
Xét nghiệm máu: Đánh giá các chỉ số viêm, thiếu máu do mất máu kéo dài, cũng như các dấu hiệu ung thư như CEA (carcinoembryonic antigen) trong trường hợp nghi ngờ ung thư đại trực tràng.

Điều trị táo bón ra máu

Điều trị táo bón ra máu cần được cá thể hóa dựa trên nguyên nhân và mức độ tổn thương. Mục tiêu chính là giảm táo bón, làm mềm phân, đồng thời xử lý triệt để nguyên nhân gây chảy máu để tránh biến chứng và tái phát.

Thay đổi chế độ ăn uống: Tăng cường chất xơ hòa tan và không hòa tan từ rau xanh, trái cây tươi, ngũ cốc nguyên hạt giúp làm mềm phân, tăng khối lượng phân và kích thích nhu động ruột. Chất xơ hòa tan như psyllium còn giúp duy trì hệ vi sinh đường ruột khỏe mạnh. Nên tránh các thực phẩm gây táo bón như đồ ăn nhanh, thực phẩm nhiều dầu mỡ, ít chất xơ.

Khi bị táo bón nên ăn nhiều rau xanh và uống nhiều nước.

Uống đủ nước: Nước đóng vai trò quan trọng trong việc làm mềm phân và hỗ trợ quá trình tiêu hóa. Mỗi ngày nên uống từ 1,5 đến 2 lít nước, tùy theo thể trạng và điều kiện môi trường. Nước ấm vào buổi sáng cũng giúp kích thích nhu động ruột hiệu quả.
Sử dụng thuốc nhuận tràng: Khi thay đổi chế độ ăn uống chưa đủ hiệu quả, bác sĩ có thể chỉ định các loại thuốc nhuận tràng an toàn như:
- Psyllium: Chất xơ hòa tan giúp tăng thể tích phân và làm mềm phân.
- Lactulose: Thuốc nhuận tràng thẩm thấu, giúp giữ nước trong lòng ruột, làm mềm phân.
- Thuốc thụt (glycerin, bisacodyl): Dùng trong trường hợp táo bón nặng, giúp kích thích nhu động ruột nhanh chóng.
Việc sử dụng thuốc nhuận tràng cần tuân thủ đúng liều lượng và thời gian để tránh lệ thuộc hoặc tổn thương niêm mạc ruột.
Thuốc điều trị trĩ hoặc nứt hậu môn: Các thuốc bôi tại chỗ chứa corticosteroid giúp giảm viêm, thuốc giảm đau như lidocaine giúp giảm cảm giác đau rát, thuốc co mạch giúp giảm sưng tấy. Ngoài ra, thuốc làm mềm phân cũng hỗ trợ giảm áp lực khi đại tiện, giúp tổn thương nhanh lành.
Điều trị ngoại khoa: Áp dụng trong các trường hợp trĩ nặng (trĩ sa nghẹt, trĩ nội độ 3, 4), polyp lớn hoặc khối u ác tính. Các phương pháp phẫu thuật bao gồm:
- Phẫu thuật cắt trĩ: Các kỹ thuật hiện đại như Longo, THD giúp giảm đau và thời gian hồi phục.
- Loại bỏ polyp hoặc khối u: Nội soi cắt polyp hoặc phẫu thuật mở tùy theo kích thước và vị trí tổn thương.
- Phẫu thuật điều trị nứt kẽ hậu môn: Cắt cơ thắt trong hậu môn (lateral internal sphincterotomy) giúp giảm áp lực và tăng lưu thông máu, thúc đẩy lành tổn thương.
Phục hồi chức năng và phòng ngừa tái phát: Tập luyện thể dục nhẹ nhàng, duy trì thói quen đại tiện đều đặn, tránh nhịn đại tiện hoặc rặn quá mạnh. Sử dụng các biện pháp hỗ trợ như ngâm hậu môn bằng nước ấm giúp giảm đau và tăng tuần hoàn máu.